برونشیولیت (bronchiolitis)
برونشیولیت به التهاب نایژکها که کوچک‌ترین معابر تنفسی در ریه‌ها هستند، گفته می‌شود. این بیماری بیشتر در کودکان کمتر از ۲ سال رخ می‌دهد و در بین کودکان سه تا شش ماهه بیشتر دیده می‌شود. علائم این بیماری سرفه، خس خس و تنگی نفس است که موجب ایجاد مشکل تغذیه‌ای در برخی از کودکان می‌شود.
التهاب نایژک در کودکان زیر دو سال و شیرخواران شایع تر است و یکی از شایعترین علل بستری نوزادان است. شایعترین عامل التهاب نایژک ویروسها (به خصوص ویروس سنسیشیال تنفسی) هستند ولی عواملی مانند باکتریها، قارچها و سایر علل نیز می‌تواند باعث التهاب نایژک شوند. اغلب التهاب نایژک تنها نیست بلکه با التهاب سایر بخشهای ریه مانند پنومونی، برونشیت و... نیز همراه است لذا علائم و درمانی مشابه پنومونی دارد.
التهاب نایژک در کودکان زیر دو سال و شیرخواران شایع تر است و یکی از شایعترین علل بستری نوزادان است. شایعترین عامل التهاب نایژک ویروسها (به خصوص ویروس سنسیشیال تنفسی) هستند ولی عواملی مانند باکتریها، قارچها و سایر علل نیز می‌تواند باعث التهاب نایژک شوند. اغلب التهاب نایژک تنها نیست بلکه با التهاب سایر بخشهای ریه مانند پنومونی، برونشیت و... نیز همراه است لذا علائم و درمانی مشابه پنومونی دارد.
دلایل:
عفونت ویروسی، معمولاً با ویروسی تحت عنوان ویروس سنسیشیال تنفسی
بعضی از خردسالان پس از هر سرماخوردگی دچار برونشیولیت می‌شوند.
برونشیولیت مسری است و اغلب همه‌گیر می‌شود
بعضی از خردسالان پس از هر سرماخوردگی دچار برونشیولیت می‌شوند.
برونشیولیت مسری است و اغلب همه‌گیر می‌شود
عوامل افزایش دهنده خطر:
- وجود یک بیماری که مقاومت را پایین آورده باشد، به خصوص عفونت تنفسی
- سابقه خانوادگی آلرژی
- محیط مهد کودک
- مواجهه با یک فرد بیمار
مراقبت:
برونشیولیت 2 تا 3 هفته طول می کشد. مهم ترین بخش درمان کودک مبتلا به برونشیولیت مراقبت از وی در خانه است. مادر باید به تغییرات تنفسی کودکش هوشیار باشد مثلا اینکه کودک برای هر تنفسش تلاش می کند یا قادر به حرف زدن یا گریه کردن نیست چون تنفس کردن برایش سخت است یا با هر تنفس صدای خرخر می دهد.
از آنجا که عامل برونشیولیت ویروس است آنتی بیوتیک ها که برای درمان عفونت های باکتریایی تجویز می شوند در این مورد موثر نخواهند بود. اگر کودکتان عفونت باکتریایی همراه این بیماری داشته باشد مثل پنومونی، پزشک در اینصورت آنتی بیوتیک تجویز می کند.
داروهای برونکودیلاتور که بازکننده راه هوایی هستند در این بیماری بطور معمول مفید نیستند. اما پزشک ممکن است درمان با اسپری آلبوترول را امتحان کند و نتیجه آن بر بهبود نوزاد را ببیند.
داروهای کورتیکواستروئید خوراکی و زدن روی قفسه سینه برای شل کردن مخاط گیر افتاده (فیزیوتراپی سینه) درمان موثری برای برونشیولیت شناخته نشده است و توصیه نمی شود.
درصد بسیار کمی از کودکان ناچارند در بیمارستان بستری شوند. در بیمارستان کودک اکسیژن مرطوب دریافت می کند تا غلظت اکسیژن خون به حد کفایت برسد. رساندن مایعات از طریق ورید برای پیشگیری از دهیدراته شدن بدن نوزاد نیز تجویز می شود. در موارد بسیار شدید لوله ای از داخل نای رد می کنند و از طریق آن به تنفس کودک کمک می شود.
از آنجا که عامل برونشیولیت ویروس است آنتی بیوتیک ها که برای درمان عفونت های باکتریایی تجویز می شوند در این مورد موثر نخواهند بود. اگر کودکتان عفونت باکتریایی همراه این بیماری داشته باشد مثل پنومونی، پزشک در اینصورت آنتی بیوتیک تجویز می کند.
داروهای برونکودیلاتور که بازکننده راه هوایی هستند در این بیماری بطور معمول مفید نیستند. اما پزشک ممکن است درمان با اسپری آلبوترول را امتحان کند و نتیجه آن بر بهبود نوزاد را ببیند.
داروهای کورتیکواستروئید خوراکی و زدن روی قفسه سینه برای شل کردن مخاط گیر افتاده (فیزیوتراپی سینه) درمان موثری برای برونشیولیت شناخته نشده است و توصیه نمی شود.
درصد بسیار کمی از کودکان ناچارند در بیمارستان بستری شوند. در بیمارستان کودک اکسیژن مرطوب دریافت می کند تا غلظت اکسیژن خون به حد کفایت برسد. رساندن مایعات از طریق ورید برای پیشگیری از دهیدراته شدن بدن نوزاد نیز تجویز می شود. در موارد بسیار شدید لوله ای از داخل نای رد می کنند و از طریق آن به تنفس کودک کمک می شود.
علائم:
در چند روز اول علائم برونشیولیت شبیه سرماخوردگی است:
- آبریزش بینی
- گرفتگی بینی
- سرفه
- تب خفیف (همیشه وجود ندارد)
پس از این ممکن است یک هفته یا بیشتر اشکال در تنفس یا صدای سوت هنگام تنفس کودک دیده شود (خس خس سینه).
بسیاری از نوزادان عفونت گوش (اوتیت مدیا) نیز پیدا می کنند.
کی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر خوردن و نوشیدن برای کودکتان سخت است و تنفسش سریع تر و سخت تر شده است به متخصص کودکان مراجعه کنید. اگر کودک کمتر از 12 ماه سن دارد یا عوامل خطر ابتلا به برونشولیت در او بیشتر است (مثل تولد زودرس یا بیماری قلبی یا ریوی) مراجعه سریع تر به پزشک بسیار مهم است.
علائم زیر هشدار می دهند که کودک نیاز به توجه فوری پزشکی دارد:
- استفراغ
- خس خس سینه
- تنفس سریع (بیشتر از 60 تنفس در دقیقه) و کم عمق
- تنفس سخت (هنگام عمل دم بنظر می رسد دنده ها به درون کشیده می شوند)
- ظاهر کودک بی حال و سست بنظر می رسد
- امتناع از نوشیدن کافی یاتنفس بیش از حد سریع برای خوردن و آشامیدن
- رنگ پوست کبود است بخصوص لب ها و ناخن ها (سیانوز)
عوامل خطر
عواملی وجود دارد که شانس ابتلای کودک به برونشیولیت را افزایش می دهد. نوزادان کمتر از 3ماه بیشتر در خطرند چون ریه و سیستم ایمنی آنها کامل توسعه پیدا نکرده است.
سایر عوامل خطر عبارتند از:
- تولد زودرس
- بیماری زمینه ای قلبی یا ریوی
- سیستم ایمنی ضعیف
- در معرض دود سیگار بودن
- تغذیه نشدن کودک با شیر مادر (نوزادی که با شیر مادر تغذیه می شود فواید ایمنی را از مادر دریافت می کند)
- تماس با جمع کودکان مثلا در مهدکودک
- داشتن کودک دیگری که عفونت را از بیرون با خودش به خانه می آورد