تورتیکولی - کجی گردن (Torticollis)

تورتیکولی یا کج بودن گردن یک بیماری است که بیشتر در نوزادان دیده میشود.

بعضی از مادران در 8-6 هفته اول بعد از زایمان متوجه میشوند گردن نوزادشان به یک طرف کج و منحرف شده است. نوزاد بیشتر سرش را به یک طرف نگه میدارد و چرخاندن سر به طرف دیگر برایش مشکل است. به این بیماری تورتیکولی مادرزادی Congenital muscular torticollis میگویند.

دلایل:

هنوز علت این بیماری به درستی شناخته نشده است. علل مختلفی که برای ایجاد آن ذکر میکنند عبارتند از:

  • سر و گردن بچه در شکم مادر در وضعیت نامناسبی قرار میگیرد و در نتیجه به همان شکل فرم گرفته و باقی میماند.
  • در حین بارداری به شکم مادر ضربه وارد میشود و این ضربه موجب خونریزی در درون عضله استرنوکلیدوماستویید میشود که آن هم موجب کج شدن گردن میشود.
  • در حین زایمان گردن بچه کشیده میشود و این کشش موجب پارگی در عضله استرنوکلیدوماستویید و متعاقب آن خونریزی در عضله میشود. این خونریزی به تدریج جذب شده ولی در محل آن بافت بخصوصی ایجاد میشود ( مانند گوشت اضافه که در هنگام بریده شدن پوست ایجاد میشود). خاصیت این بافت اینست که طول آن بتدریج کم میشود. کوتاه شدن طول بافت، موجب کوتاه شدن طول عضله و در نتیجه کج شدن گردن به یک طرف میشود. با کج شدن گردن سر بچه هم به یک طرف کج شده و چانه او به سمت دیگر منحرف میشود. با در نظر گرفتن اینکه حدود نیمی از بچه هایی که دچار تورتیکولی مادرزادی هستند بصورت بریچ یا با پا بدنیا میایند و در این نوع زایمان به بدن نوزاد فشار زیادی وارد میشود به نظر میرسد این مکانیسم توجیه بیشتری داشته باشد.

مراقبت:

مادر در طول روز باید اسباب بازی های بچه را در سمتی بگذارد که  بچه سرش را به طرفی که مشکل دارد بچرخاند. در حین جابجا کردن بچه وی را باید طوری این طرف و آنطرف برد که مجبور شود سرش را به طرفی که مشکل دارد بچرخاند. وقتی بچه را در تخت میگذاریم باید او را رو به دیوار بخوابانیم تا مجبور شود سرش را برای دیدن اطراف به طرفی که مشکل دارد بچرخاند و در موقع شیر دادن هم بچه را در جهتی قرار دهیم که مجبور شود سرش را به طرف دیگر بچرخاند.

درمان دیگری که در این بیماران مفید است نرمش های کششی گردن است. این نرمش ها با حرکت دادن سر انجام میشود به نحوی که چانه بچه و گوش بچه شانه او را لمس کند. نرمش ها را پزشک یا فیزیوتراپ به مادر آموزش داده و مادر روزی چند بار آنها را برای بچه انجام میدهد. این عارضه در 90 درصد موارد با اقدامات و نرمش های ذکر شده خوب میشود.

معمولا این درمان ها تا سن یکسالگی ادامه میابد. اگر تا این سن بچه خوب نشد نیاز به درمان جراحی وجود دارد. در حین جراحی پزشک ارتوپد طول عضله کوتاه شده را با انجام برش هایی در آن بلند میکند. بعد از جراحی بچه باید تا مدتی بریس های گردنی مخصوصر را بپوشد و فیزیوتراپی را ادامه بدهد.

کجی گردن یا تورتیکولی ممکن است مادرزادی نبوده و در سنین بالاتر به علل دیگری بوجود آید. مکانیسم ایجاد و درمان، در موارد دیگر متفاوت است و توضیحاتی که در بالا داده شد فقط در مورد کجی گردن یا تورتیکولی است که بعد از تولد بچه دیده میشود.

علائم:

در این بیماری اگر بچه در یک ماه اول عمرش معاینه شود معمولاً یک توده در یک طرف گردن وی و در یک سوم میانی عضله  استرنوکلیدوماستویید لمس میشود. (عضله  استرنوکلیدوماستویید در دو طرف گردن قرار دارد). گاهی اوقات این توده در بدو تولد وجود دارد و گاهی اوقات در هنگام تولد وجود ندارد ولی در یکی دو هفته اول بعد از تولد ظاهر میشود. توده ذکر شده معمولاً بدون درد است. معمولا در 4-2 هفته اول بعد از تولد کم کم بزرگتر شده و سپس بتدریج شروع به کوچک شدن میکند بطوریکه در سنین 6-4 ماهگی کاملا کوچک شده یا کلا از بین میرود.

سر بچه به طرفی که توده هست کج میشود ولی چانه بیمار به طرف مقابل میچرخد. حرکات گردن محدودیت دارد.

اگر بیماری درمان نشود بتدریج و با گذشت زمان به علت اینکه بچه بیشتر به یک طرف میخوابد ممکن است یک طرف سر و صورت پهن شود. پس این بیماری میتواند در دراز مدت موجب نامتقارن شدن صورت شود. در سنین بالاتر کم کم ستون مهره گردنی و حتی سینه ای دچار انحراف جانبی یا اسکولیوز میشود.
در حدود 20-10 درصد این بچه ها مشکلات مادرزادی مفصل لگن هم وجود دارد پس به محض دیدن این عارضه بچه باید از لحاظ  مفصل لگن هم بررسی شود.