توکسوپلاسموز (Toxoplasmosis)

توکسوپلاسموز (Toxoplasmosis) بیماری است که توسط انگل تک یاخته ای به نام توکسوپلاسما گوندی (Toxoplasma gondii) ایجاد میشود. این بیماری در سال ۱۹۰۸ شناخته شد. بسیاری از موجودات خونگرم از جمله حیوانات خانگی، دام ها، پرندگان و انسان می توانند توسط این تک یاخته آلوده شوند. علائم بیماری شبیه به یک سرماخوردگی خفیف و شامل تب، درد خفیف و بزرگ شدن گره های لنفاوی برای مدت بسیار کوتاه می باشد. انگل توکسوپلاسما در بدن انسان مشکل چندانی ایجاد نمی‌کند ولی اگر در دوران بارداری بروز کند، باعث ناهنجاری‌های جنینی خواهد شد. این انگل هیچ‌وقت از بدن خارج نمی‌شود و در افرادی که به دلایلی دچار نقص سیستم ایمنی می‌شوند، فعالیت خود را از سر می‌گیرد و ممکن است حتی باعث ایجاد توده‌ای در مغز شود. 90 درصد از مردم کشور ما در 30 سالگی انگل توکسوپلاسموز دارند.

دلایل:

 توکسوپلاسموز گوندی یک انگل تک سلولی است که اکثر حیوانات و پرندگان را آلوده می کند. از آنجا که این انگل تنها در گربه ها تولید مثل می کند، گربه سان های اهلی و وحشی میزبان این انگل محسوب می شوند.
وقتی شخصی با توکسوپلاسما گوندی آلوده می شود، انگل تشکیل کیست هایی می دهد که می تواند تقریبا هر قسمتی از بدن (اغلب مغز و ماهیچه ها حتی ماهیچه قلب) را تحت تاثیر قرار دهد.
اگر از سلامت عمومی برخوردار باشید، سیستم ایمنی انگل ها را در حالت چک نگه می دارد. این انگل ها در بدن در حالت غیرفعال باقی مانده و برای بدن حالت ایمنی ایجاد می کنند در نتیجه احتمال آلوده شدن مجدد شما توسط انگل از بین خواهد رفت.  اما اگر سیستم ایمنی بدن به هر دلیلی ضعیف شود، عفونت فعال شده و منجر به عوارض شدید خواهد شد.
اگرچه انتقال انگل از کودک یا بزرگسال عفونی غیرممکن است اما در موارد زیر ممکن است انگل به شما هم سرایت کند:
  • تماس با مدفوع گربه که دارای انگل باشد
  • نوشیدن آب یا خوردن غذای آلوده به انگل
  • استفاده از چاقو، تخته برش یا دیگر ظروف آلوده
  • مصرف سبزی و میوه نشسته
  • دریافت عضو پیوندی یا خون آلوده از فرد آلوده

مراقبت:

بیشتر افراد سالم نیازی به درمان توکسوپلاسموز ندارند. اما اگر علائم و نشانه های توکسوپلاسموز حاد در فرد دیده شود ممکن است دارو های زیر تجویز شود:
پیریمتامین: این دارو به طور خاص برای درمان مالاریا استفاده می شود و یک آنتاگونیست اسید فولیک است و از جذب ویتامین ب فولات (ویتامین ب 9 و اسید فولیک) در بدن جلوگیری می کند، مخصوصا اگر دوز های بالای آن را به مدت طولانی مصرف کنید. به همین علت ممکن است پزشک مکمل اسید فولیک نیز تجویز کند.
از دیگر عوارض جانبی پیریمتامین سرکوب مغز استخوان و مسمومیت کبد می باشد.
سولفاسالازین: این دارو به همراه پیریمتامین در درمان توکسوپلاسموز تجویز می شود.

درمان مبتلایان به ایدز

در مبتلایان به ایدز نیز دارو های تجویزی پیریمتامین، سولفاسالازین و اسید فولیک می باشد. یک درمان جایگزین مصرف پیریمتامین با کلیندامایسین است. این آنتی بیوتیک موجب اسهال شدید نیز می شود.
مبتلایان به ایدز می بایست این دارو ها را مادام العمر مصرف کنند اما دوز مصرف آن پس از مدتی کاهش می یابد. اگر این دارو ها جهت پیشگیری از ابتلا به توکسوپلاسموز به فرد مبتلا به ایدز تجویز شده باشد می توان پس از اینکه CD4 فرد برای حداقل سه تا شش ماه بالا بود مصرف دارو را قطع کرد. به میزان نوع خاصی از گلبول های سفید در خون CD4 گویند.

درمان زنان باردار و فرزند آن ها

اگر خانم بارداری به این عفونت مبتلا شود اما جنین او مبتلا نشود، از آنتی بیوتیک اسپرامایسین برای درمان آن ها استفاده می شود. مصرف این دارو خطر مشکلات نورولوژیکی ناشی از توکسوپلاسموز مادرزادی را کاهش می دهد. در اروپا اسپیراماسین یک داروی معمول برای درمان توکسوپلاسموز است. اما در امریکا هنوز یک داروی آزمایشی محسوب می شود.
اگر آزمایشات نشان دهد جنین دچار عفونت شده است، پزشک احتمالا درمان با پیریمتامین و سولفاسالازین را تجویز می کند، اما تنها در شرایط خاص و پس از هفته 16 بارداری. این دارو ها می توانند روی مادر و جنین عوارض شدیدی داشته باشد؛ به همین علت در شرایط عادی، در طول بارداری از آن ها استفاده نمی شود.
اگر نوزاد دچار توکسوپلاسموز شده باشد یا احتمال ابتلای او وجود داشته باشد، درمان با پیریمتامین و سولفاسالازین و اسید فولیک توصیه می شود. در طول مصرف دارو کودک نیاز به مراقبت و نظارت پزشک دارد.

علائم:

اگر سلامت عمومی داشته باشید احتمالا حتی متوجه حضور این انگل در بدن و بیماری توکسوپلاسموز نخواهید شد. با این وجود برخی افراد علائمی شبیه به آنفولانزا نشان می دهند:
در افرادی که سیتم ایمنی بدن بدلیل ابتلا به ایدز، شیمی درمانی یا پیوند عضو ضعیف شده است ممکن است توکسوپلاسموز دوباره فعال شود. در این حالت علائم زیر احتمالا بروز خواهد کرد:
  • سر درد
  • گیجی
  • هماهنگی ضعیف
  • تشنج
  • مشکلات ریوی که ممکن است نشان دهنده سل یا پنوموسیستیس جیروسی که یک عفونت فرصت طلب شایع است باشد و در مبتلایان به ایدز اتفاق می افتد.
  • تاری دید ناشی از التهاب شدید شبکیه چشم )توکسوپلاسموز چشمی)
اگر پیش از بارداری یا در دوران بارداری آلوده شده باشید احتمال انتقال عفونت به جنین زیاد است (توکسوپلاسموز مادرزادی) حتی اگر خودتان علائم را نشان نداده باشید.
خطر ابتلا وقتی بیشتر است که مادر در سه ماهه آخر بارداری به این عفونت مبتلا شده باشد و اگر در سه ماهه نخست بارداری عفونی شده باشد کمترین خطر جنین را تهدید می کند.
بسیاری از عفونت ها به مرگ جنین یا سقط منجر می شود. نوزادانی که زنده می مانند با مشکلات جدی روبرو خواهند بود، مثل:
تنها تعداد کمی از نوزادانی که توکسوپلاسموز دارند پس از تولد علائم را نشان می دهند. اغلب، نوزادان عفونی تا ده سالگی یا دیرتر علائم را نشان نمی دهند (مثل از دست دادن شنوایی، ناتوانی حسی یا عفونت های شدید چشم).