حاملگی خارج رحمی (Ectopic pregnancy)
بارداری خارج رحمی وقتی اتفاق می افتد که سلول تخم در محلی غیر از رحم جای گرفته و رشد کند. در حالت طبیعی، تخم بارور در پوشش داخلی رحم جای می گیرد و رشد می کند.
شایع ترین محل آن لوله های رحم هستند (لوله هایی که تخم را از تخمدان به رحم منتقل می کنند) اما حفره شکم، تخمدان و یا گردن رحم (دهانه رحم) نیز در موارد نادر می تواند محل اتفاق حاملگی خارج رحمی باشد.
حاملگی خارج رحمی، بطور طبیعی ادامه نمی یابد و تخم تشکیل شده محکوم به مرگ است.
شایع ترین محل آن لوله های رحم هستند (لوله هایی که تخم را از تخمدان به رحم منتقل می کنند) اما حفره شکم، تخمدان و یا گردن رحم (دهانه رحم) نیز در موارد نادر می تواند محل اتفاق حاملگی خارج رحمی باشد.
حاملگی خارج رحمی، بطور طبیعی ادامه نمی یابد و تخم تشکیل شده محکوم به مرگ است.
تشخیص:
معاینه لگن توسط پزشک مناطق درد، حساس به لمس یا توده در لوله های رحم یا تخمدان را نشان می دهد. پزشک نمی تواند با معاینه لگن بارداری خارج رحمی را تشخیص دهد. برای این کار باید آزمایش خون و سونوگرافی بدهید.
آزمایش های بارداری
آزمایش خون برای اندازه گیری هورمون «گونادوتروپین کوریونی انسانی» -اچ سی جی- که تایید می کند شما باردار هستید یا خیر. میزان این هورمون در دوران بارداری افزایش می یابد. این آزمایش خون هر چند روز یک بار تکرار می شود تا زمانیکه با سونوگرافی وجود یا عدم وجود حاملگی خارج رحمی تایید شود که معمولا 5 تا 6 هفته پس از تخمک گذاری است.
آزمایش شمارش کامل سلول های خونی برای تشخیص کم خونی یا سایر علایم خونریزی هم انجام می شود.
آزمایش شمارش کامل سلول های خونی برای تشخیص کم خونی یا سایر علایم خونریزی هم انجام می شود.
سونوگرافی
سونوگرافی ترنس واژینال به پزشک کمک می کند محل دقیق بارداری را تشخیص دهد. همچنین به کمک سونوگرافی شکمی هم می توان باردار بودن یا خونریزی داخلی را تشخیص داد.
دلایل:
وقتی سلول تخمک با اسپرم لقاح پیدا می‌کند، در مسیر خود به سمت رحم مدام در حال تقسیم شدن برای تشکیل سلول‌های مختلف بدن جنین است اما اگر این سلول تخم نتواند به موقع از مسیر لوله رحمی رد شود و خود را به رحم برساند و در آن جایگزین شود، بزرگ و بزرگ‌تر می‌شود، در لوله رحمی گیر می‌کند و بارداری خارج رحمی اتفاق می‌افتد. علت آن اغلب آسیب دیدگی لوله های رحم بدلیل التهاب است یا تغییر شکل لوله های رحم. عدم تعادل هورمونی یا رشد غیرعادی تخم بارور نیز ممکن است در این میان نقش داشته باشد.
این شرایط خیلی خطرناک است چون با رشد و بزرگ‌تر شدن این توده سلولی، امکان پارگی لوله رحم و خونریزی بسیار شدید و حتی تهدید جان مادر وجود دارد.
شایع‌ترین محل بارداری خارج رحم، لوله رحمی است اما گاهی به دلیل بسته بودن لوله‌ها، تخم داخل حفره شکم می‌افتد و همانجا یا روی خود تخمدان رشد می‌کند. گاهی هم در دیواره رحم گیر می‌کند. به هر حال این سلول تخم محکوم به مرگ است و هرگز به یک جنین تبدیل نخواهد شد.
این شرایط خیلی خطرناک است چون با رشد و بزرگ‌تر شدن این توده سلولی، امکان پارگی لوله رحم و خونریزی بسیار شدید و حتی تهدید جان مادر وجود دارد.
شایع‌ترین محل بارداری خارج رحم، لوله رحمی است اما گاهی به دلیل بسته بودن لوله‌ها، تخم داخل حفره شکم می‌افتد و همانجا یا روی خود تخمدان رشد می‌کند. گاهی هم در دیواره رحم گیر می‌کند. به هر حال این سلول تخم محکوم به مرگ است و هرگز به یک جنین تبدیل نخواهد شد.
مراقبت:
برای جلوگیری از عوارض خطرناک و به خطر افتادن سلامت مادر، باید هرچه زودتر در مراحل ابتدایی بارداری خارج رحمی را تشخیص داد و با تزریق دارو، کمک کرد سلول تخم نابود و جذب شود. خانمی که عادت ماهیانه‌اش به تاخیر افتاده، تهوع و استفراغ دارد و در ناحیه لگن و شکمش احساس درد می‌کند (درد زیر شکم) و دچار لکه‌بینی هم شده، باید از نظر وجود این مشکل بررسی شود. کسانی که به هر دلیلی با احتمال بیشتر در معرض این مشکل هستند، باید دقت بیشتری داشته باشند مثلا خانم‌هایی که روی ناحیه لگنشان جراحی‌ای مثل آپاندیسیت و کیست‌های تخمدان شده و سابقه سزارین داشته‌اند چون این موارد باعث چسبندگی لوله‌های رحمی می‌شود. خانم‌هایی که اولین بارداری‌شان را بالای 35 سال تجربه می‌کنند، دچار عفونت دستگاه تناسلی هستند و کسانی که از روش آی‌یودی برای پیشگیری از بارداری استفاده کرده‌اند هم جزو گروه پرخطرند.
معمولا با روش لاپاروسکوپی (جراحی بسته) و در مواردی که بارداری خیلی پیشرفت کرده باشد، با جراحی باز این بارداری نابجا پایان می‌یابد.
نکته مهم این است که خوشبختانه بعد از بارداری خارج رحمی حتی اگر در اثر این مشکل، یکی از لوله‌های رحمی از دست رفته باشد، با لوله رحمی سالم دیگر امکان بارداری وجود دارد. البته اگر علت وقوع مشکل، انسداد لوله و عفونت باشد، احتمال وقوع دوباره آن بیشتر می‌شود.
شرایط روانی مادری که چنین تجربه تلخی داشته یا به خاطر آن جراحی شده است باید در نظر گرفته و از او حمایت شود.
پس بهتر است چند ماه دست نگه دارید و با نظر پزشک متخصص و آمادگی روانی کامل دوباره به بارداری اقدام کنید. درضمن باید بلافاصله پس از تاخیر قاعدگی و بالارفتن سطح هورمون بارداری تحت‌نظر باشید تا پزشک با بررسی کامل شرایط را تحت کنترل داشته باشد
معمولا با روش لاپاروسکوپی (جراحی بسته) و در مواردی که بارداری خیلی پیشرفت کرده باشد، با جراحی باز این بارداری نابجا پایان می‌یابد.
نکته مهم این است که خوشبختانه بعد از بارداری خارج رحمی حتی اگر در اثر این مشکل، یکی از لوله‌های رحمی از دست رفته باشد، با لوله رحمی سالم دیگر امکان بارداری وجود دارد. البته اگر علت وقوع مشکل، انسداد لوله و عفونت باشد، احتمال وقوع دوباره آن بیشتر می‌شود.
شرایط روانی مادری که چنین تجربه تلخی داشته یا به خاطر آن جراحی شده است باید در نظر گرفته و از او حمایت شود.
پس بهتر است چند ماه دست نگه دارید و با نظر پزشک متخصص و آمادگی روانی کامل دوباره به بارداری اقدام کنید. درضمن باید بلافاصله پس از تاخیر قاعدگی و بالارفتن سطح هورمون بارداری تحت‌نظر باشید تا پزشک با بررسی کامل شرایط را تحت کنترل داشته باشد
علائم:
در ابتدا، حاملگی خارج رحمی ممکن است هیچ علامت و نشانه ای نداشته باشد. در سایر موارد، علائم اولیه حاملگی خارج رحمی مشابه سایر بارداری هاست: به تاخیر افتادن عادت ماهیانه، حساسیت به لمس پستان ها و تهوع.
اگر تست بارداری بدهید، نتیجه مثبت خواهد بود. اما یک حاملگی خارج رحمی به طور طبیعی ادامه پیدا نخواهد کرد.
خونریزی سبک از واژینال همراه با درد شکمی یا لگنی اغلب جزء اولین علائم خطر حاملگی خارج رحمی است. اگر خونریزی از لوله های رحم باشد احتمال شانه درد یا نیاز به اجابت مزاج، بسته به اینکه منبع خونریزی کجاست یا چه اعصابی تحریک شده اند، نیز وجود دارد.اگر لوله های رحمی پاره شده باشند، خونریزی سنگین داخل شکم شایع است که همراه با علائمی چون سبکی سر، غش و شوک است.
اگر تست بارداری بدهید، نتیجه مثبت خواهد بود. اما یک حاملگی خارج رحمی به طور طبیعی ادامه پیدا نخواهد کرد.
خونریزی سبک از واژینال همراه با درد شکمی یا لگنی اغلب جزء اولین علائم خطر حاملگی خارج رحمی است. اگر خونریزی از لوله های رحم باشد احتمال شانه درد یا نیاز به اجابت مزاج، بسته به اینکه منبع خونریزی کجاست یا چه اعصابی تحریک شده اند، نیز وجود دارد.اگر لوله های رحمی پاره شده باشند، خونریزی سنگین داخل شکم شایع است که همراه با علائمی چون سبکی سر، غش و شوک است.
چه وقت به دکتر مراجعه کنیم؟
- درصورت مشاهده علائم زیر به پزشک مراجعه کنید:
- درد شدید شکم یا لگن که با خونریزی واژینال همراه است
- سبکی شدید سر یا غش
- درد شانه