سر درد (Headache)

سر درد به معنای احساس درد در هر ناحیه ای از سر است. سر درد ممکن است در یک یا هر دو طرف سر بروز پیدا کند یا به نقطه ای خاص از سر محدود شود یا از یک نقطه به تمام سر منتشر شود یا اینکه حالتی چون تحت فشار قرار گرفتن داشته باشد. سر درد ممکن است دردی تیز یا دردی ضربان دار یا دردی مبهم باشد. سر دردها ممکن است به تدریج یا ناگهانی بروز کرده گاهی کمتر از یک ساعت و گاهی چند روز ادامه داشته باشند.

تشخیص:

معمولا سردرد با گرفتن شرح حال کامل از بیمار و انجام معاینه بالینی دقیق و در صورت نیاز درخواست آزمایش‌های لازم، تشخیص داده می‌شود. سوالاتی زیر معمولا در زمان اخذ شرح حال از بیماران پرسیده می‌شوند: سردرد چه زمانی شروع می‌شود؟ محل سردرد کجاست؟ ماهیت سردرد چگونه است؟ سردرد چقدر طول می‌کشد؟ آیا تغییر وضعیت یا ایستادن سبب ایجاد سردرد می‌شود؟ آیا مشکل خواب نیز دارید؟ آیا سابقه فشار عصبی دارید؟ آیا سابقه ضربه به سر داشته‌اید؟
اگر شرح‌حال ارائه شده با تعرف سردرد میگرنی یا تنشی مطابقت داشته و معاینه عصبی کاملا طبیعی باشد، نیازی به انجام بررسی‌های بیشتر نیست، هرچند در صورتی‌که نشانه‌ها با علایم سردردهای اولیه همخوانی نداشته باشند یا معاینه نکته خاصی را مطرح کند، انجام برخی آزمایش‌ها برای مشخص کردن دلیل سردرد ضرورت می‌یابد.
 
بررسی‌هایی که برای تعیین دلیل بروز سردرد انجام می‌شوند معمولا شامل موارد زیر هستند:
آزمایش خون، عکس‌برداری از سینوس‌ها (برای بررسی مشکلات احتمالی سینوس مانند سینوزیت که ممکن است دلیل بروز سردرد در بیمار باشند)، ام. آر. آی. (نوعی تصویربرداری پزشکی که در آن از امواج مغناطیسی برای به دست آوردن تصویر از ساختارهای درونی بدن استفاده می‌شود) و سی.تی.اسکن (نوعی تصویربرداری پزشکی که در آن از اشعه ایکس برای نشان دادن جزییات ساختمان اندام‌های درونی بدن، از استخوان گرفته تا عضلات و بافت چربی و ... استفاده می‌شود. قدرت به تصویر کشیدن جزییات در سی. تی. اسکن بسیار بیشتر از عکس‌های معمولی رادیولوژی است.

دلایل:

علائم سر درد به پزشک کمک می کند علت و درمان صحیح آن را تعیین کند. بیشتر سر دردها به دلیل بیماری جدی و خطرناک نیست اما برخی از آنها در نتیجه بیماری های تهدیدکننده زندگی هستند که نیاز به درمان و مراقبت های فوری دارد.
طبقه بندی انواع سر دردها بر اساس علت آنها صورت می گیرد:
 

سردردهای اولیه

سر درد اولیه به دلیل اشکال در ساختارهای حساسیت به درد در سر یا بیش فعالی این ساختارهاست. سر درد اولیه نشانه ای از وجود بیماری زمینه ای نیست. فعالیت شیمیایی مغز، یا اعصاب و رگ های خونی سر بیرون جمجمه، یا عضلات سر و گردن یا ترکیبی از این عوامل ممکن است علت سر درد اولیه باشند. برخی افراد از نظر ژنتیکی شانس بیشتری برای ابتلا به این سردردها دارند.
از شایع ترین سر دردهای اولیه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
سر ددرهای دیگری نیز وجود دارد که عموما بعنوان سر درد اولیه شناخته می شوند و کمتر شایع هستند. این سر دردها ویژگیهای متمایزی دارند مثل یک مدت زمان غیرعادی یا درد مرتبط با فعالیتی خاص. اگرچه این سر دردها عموما اولیه در نظر گرفته می شوند اما هریک از آنها می توانند علامتی از یک بیماری زمینه ای باشند. این سردردها شامل موارد زیر است:
  • سر دردهای مزمن روزانه
  • سر دردهای ناشی از سرفه
  • سر دردهای ناشی از ورزش
  • سر دردهای ناشی از رابطه جنسی
برخی سر دردهای اولیه تحت تاثیر عوامل موجود در سبک زندگی فرد، بدتر می شوند؛ مثل:
  • نوشیدن الکل
  • غذاهای خاص مثل گوشت فراوری شده که دارای نیترات باشد
  • تغییر الگوی خواب یا کمبود خواب
  • حالت بد بدن
  • استرس
  • حذف برخی وعده های غذایی
 

سر دردهای ثانویه

سر درد ثانویه علامتی از یک بیماری است که باعث فعال شدن اعصاب حساس به درد در سر می شود. هر بیماری ممکن است باعث بروز سردرد ثانویه شود که التبه شدت آنها با هم فرق می کند. از جمله بیماری هایی که باعث سردرد می  گردند به موارد زیر می توان اشاره کرد:
  • سینوزیت حاد
  • دیسکسیون آئورت
  • لخته خون (ترومبوز وریدی) داخل مغز – با سکته مغزی فرق می کند.
  • آنوریسم مغزی (برآمدگی در یکی از سرخرگهای مغز)
  • AVM مغز (تشکیل غیرعادی عروق خونی مغز)
  • مسمومیت مونوکسید کربن
  • ناهنجاری کیاری (مشکل ساختاری در قاعده جمجمه)
  • کانکاشن
  • بیماریهای مادرزادی قلبی در بزرگسالان
  • مشکلات دندانی
  • عفونت گوش (گوش میانی)
  • آنسفالیت (التهاب مغز)
  • آرتریت سلول ژانت (التهاب دیواره سرخرگ ها)
  • آب سیاه
  • خماری (علائمی که پس از نوشیدن زیاد الکل بروز می کند)
  • آنفولانزا
  • هماتوم داخل مغز (پارگی رگ های خونی در مغز)
  • داروهایی که برای درمان بیماری های دیگر استفاده می شود
  • مننژیت (التهاب غشاء و مایع اطراف مغز و نخاع)
  • مونوسدیم گلوتامات (MSG)
  • اسفاده بیش از حد از داروهای ضد درد
  • حملات هراس و اختلال هراس
  • سندرم پست کانکاشن
  • فشار ناشی از پوشیدنی های تنگ و محکم روی سر مثل عینک یا کلاه
  • سودوتومور سربری (افزایش فشار داخل مغز)
  • توکسوپلاسمولیز
  • نورالژی عصب سه قلو (اختلال عصب رابط صورت و مغز)
 
انواع خاص سر دردهای ثانویه عبارتند از:
  • سر دردهای فشاری خارجی (ناشی از فشار پوشش های خارجی روی سر)
  • سر درد بستنی ( معمولا فریز مغزی نامیده می شود)
  • سر دردهای برگشتی (ناشی از مصرف بیش از اندازه داروهای ضد درد)
  • سر دردهای سینوسی (ناشی از التهاب و احتقان حفرات سینوس)
  • سر دردهای نخاعی (ناشی از سطوح پایین مایع مغزی نخاعی احتمالا در نتیجه تروما، ضربه نخاعی یا بی حسی نخاعی)
  • سر دردهای صاعقه ای ( گروهی از اختلالات که باعث سر دردهای ناگهانی و شدید می شود)

مراقبت:

درمان‌های ویژه هر نوع سردرد بر اساس سن بیمار، وضعیت کلی سلامتی، سابقه پزشکی، نوع سردرد و شدت و دفعات تکرار آن، تحمل شما نسبت به بعضی داروها و پروسه‌های درمانی و نیز ترجیح و سلیقه بیمار توسط پزشک پیشنهاد می‌شود. هدف نهایی درمان این است که جلوی بروز سردرد گرفته شود. درمان مناسب سردرد به نوع آن بستگی داشته و معمولا شامل موارد زیر می‌شود:
  • خودداری از مواجهه با عوامل محرک ایجاد سردرد مانند برخی غذاها و نوشیدنی‌ها، کمبود خواب، گرسنگی
  • تغییر عادات غذایی
  • ورزش کردن
  • استراحت در مکانی ساکت و تاریک
  • داروها (تجویز شده توسط پزشک)
  • مدیریت استرس و فشارهای عصبی

علائم:

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

سر درد ممکن است علامتی از بیماریهایی چون سکته مغزی، مننژیت یا آنسفالیت باشد. اگر سر درد شما آنقدر شدید است که در طول عمرتان چنین سر دردی نداشتید، یا اگر سر دردی ناگهانی  و شدید به سراغتان آمد یا اگر سر دردی گرفتید که با علائم زیر همراه بود:
  • گیجی یا مشکل درک گفتار
  • غش
  • تب بالا بالاتر از 39 تا 40 درجه سانتی گراد
  • بی حسی، ضعف یا فلج در یک طرف بدن
  • گرفتگی گردن
  • مشکل دید
  • مشکل صحبت کردن
  • مشکل راه رفتن
  • تهوع یا استفراغ (درصورتی که به آنفولانزا یا خماری مربوط نباشد)
به پزشک مراجعه کنید.