آدیسون (Addison's disease)

زمانی که نوع خاصی از هورمون های مترشحه غدد فوق کلیوی ( آدرنال ) به صورت کافی تولید نشوند، اختلال آدیسون رخ می دهد. در این بیماری، غدد فوق کلیوی کورتیزول بسیار کمی ترشح می کنند، به علاوه اغلب اوقات میزان آلدوسترن نیز کافی نیست.
این بیماری نارسایی غده فوق کلیه نیز خوانده می شود و در تمامی گروه های سنی و جنسی ظهور کرده و از جمله بیماری های تهدید کننده حیات است.
برای درمان این بیماری، فرد مبتلا با دریافت هورمون، کمبود هورمون های تولیدی غدد فوق کلیوی (آدرنال) را جبران می کند. این هورمون های دریافتی اثرات سودمند حاصل از هورمون های طبیعی بدن را تقلید می کنند.

تشخیص:

1- آزمایش خون: برای اندازه گیری مقدار آنتی بادی‌ها، سدیم، پتاسیم، کورتیزول و ACTH

2- آزمایش تحریک ACTH: مقدار هورمون کورتیزول را قبل و بعد از تزریق ACTH مصنوعی اندازه می‌گیرند. ACTH باعث ساخته شدن کورتیزول در غده فوق کلیه می‌شود. اگر در این آزمایش، مقدار کورتیزول کم بود یا وجود نداشت، نشان می دهد غده فوق کلیه آسیب دیده است.

3- آزمایش وابسته به انسولین: اگر پزشک شک کند که آیا غده هیپوفیز، موجب نارسایی غده فوق کلیه شده است یا نه، این آزمایش را درخواست می‌کند. انسولین را تزریق می‌کند و در فواصل مختلف، قند خون و کورتیزول را اندازه گیری می‌کند. در افراد سالم، مقدار قند کم و مقدار کورتیزول زیاد می‌شود.

4- سی تی اسن شکم: برای نشان دادن اندازه غده فوق کلیه و دیگر مشکلات غیر عادی که ممکن است موجب نارسایی غده فوق کلیه گردند.

5- MRI غده هیپوفیز: برای نشان دادن علت نارسایی غده فوق کلیه.

دلایل:

بیماری آدیسون زمانی رخ می دهد که غدد فوق کلیوی دچار صدمه شده و میزان هورمون کورتیزول و گاها آلدوسترن تولید شده آن ها کمتر از حد لازم باشد. این غدد درست بالای کلیه ها قرار گرفته اند. به عنوان بخشی از دستگاه غدد درون ریز بدن، غدد فوق کلیه هورمون هایی را ترشح می کنند که فرمان ها را تقریبا به تمامی اندام ها و بافت های بدن انتقال می دهند.
غدد فوق کلیوی از دو بخش تشکیل شده اند. بخش داخلی (مدولا) که هورمون های شبیه به آدرنالین را می سازد و لایه خارجی (کورتکس) که دسته ای از هورمون ها به نام کورتیکو استروئیدها را ترشح می کند. این هورمون ها شامل گلوکو کورتیکوئیدها، مینرالو کورتیکوئید و هورمون های جنسی مردانه (آندروژن) هستند.
برخی از هورمون هایی که کورتکس تولید می کند برای حیات ضروری است، مانند گلوکو کورتیکوئیدها و مینرالوکورتیکوئیدها:
  • گلوکو کورتیکوئید ها: این هورمون ها که کورتیزول نیز یکی از آن هاست، موجب می شوند بدن مواد غذایی را به انرژی تبدیل کند. همچنین نقش موثری در پاسخ سیستم ایمنی بدن به التهابات ایفا می کنند و به بدن در پاسخ به استرس کمک می کنند.
  • مینرالوکورتیکوئید ها: آلدوسترون یکی از این هورمون ها است. این هورمون ها برای حفظ فشار خون در محدوده طبیعی،  سطح سدیم و پتاسیم بدن را متعادل نگه می دارند.
  • آندروژن ها: غدد فوق کلیوی این هورمن های جنسی مردانه را در مقادیر کمی، در بدن هر دو گروه زنان و مردان تولید می کنند و علت اصلی میل جنسی در مردان هستند. این هورمون ها روی توده عضلانی، میل جنسی و حس تندرستی در هر دو گروه زنان و مردان تاثیر شایانی دارند.

نارسایی اولیه غده فوق کلیه (آدرنال)

بیماری آدیسون زمانی بروز می کند که کورتکس آسیب می بیند و توانایی تولید هورمون ها را به مقدار کافی ندارد. پزشکان چنین آسیب غدد فوق کلیوی را به نارسایی اولیه آدرنال تعبیر می کنند.
نارسایی غدد فوق کلیوی در تولید هورمون های قشر آدرنال، در اکثر موارد نتیجه تهاجم بدن به خویش است (بیماری خود ایمنی). به دلایل ناشناخته ای سیستم ایمنی، کورتکس غدد فوق کلیوی را به عنوان عاملی خارجی در نظر می گیرد که باید به آن حمله کرده و آن را نابود کند.
دیگر دلایل نارسایی غدد فوق کلیوی به شرح زیر است:
  • سل
  • عفونت های دیگر غدد فوق کلیوی
  • انتشار سرطان به غدد فوق کلیوی
  • خونریزی داخلی غدد فوق کلیوی، که می تواند نشان دهنده بحران آدرنال (غده فوق کلیه) باشد، بدون هیچ گونه علائم قبلی
 

نارسایی ثانویه غده فوق کلیه (آدرنال)

نارسایی غدد فوق کلیوی همچنین به علت بیماری غده هیپوفیز نیز می تواند بروز کند. این غده هورمونی به نام هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک (ACTH) می سازد. این هورمون باعث تحریک کورتکس غده فوق کلیه و ساخت هورمون‌های این بخش می‌شود. ذکر این نکته ضروری است که حتی اگر غدد فوق کلیوی آسیب ندیده باشند، ترشح ناکافی آدرنوکورتیکوتروپیک باعث کمبود هورمون های تولید شده غدد فوق کلیوی می شود. این بیماری با نام نارسایی آدرنال ثانویه شناخته می شود.
دیگر علت نارسایی ثانویه آدرنال قطع ناگهانی کورتیکو استروئید در افراد مبتلا به بیماری های مزمن مانند آسم یا آرتریت است، که با کورتیکو استروئید درمان می شوند.
 

بحران آدیسون

اگر بیماری آدیسون در شما بدون درمان رها شود، با یک تنش فیزیکی مانند جراحت، عفونت یا بیماری ممکن است بحران آدیسون تحریک شده و بروز کند.

مراقبت:

درمان این بیماران توسط هورمون درمانی انجام می‌شود. این درمان‌ها شامل:

  • کورتیکواستروئید خوراکی: شامل: هیدروکورتیزون، پردنیزون و یا استات کورتیزون
  • کورتیکواستروئید تزریقی: اگر استفراغ می‌کنید، این نوع درمان بهتر است.
  • آندروژن تعویضی: در زنان، برای درمان کمبود آندروژن، دهیدرواپیناداسترون تجویز می‌شود. برخی مطالعات نشان داده‌اند که این روش باعث بهبود رضایت و میل جنسی می‌شود.
  • دریافت مقدار زیادی نمک: در مواقع ورزش کردن، هنگامی‌که هوا گرم است و یا دارای درد معدی-روده‌ای و یا اسهال هستید، مقدار زیاد نمک تجویز می‌شود. همینطور در مواقعی مثل جراحی، عفونت و استرس مصرف زیاد نمک را تجویز می‌کنند.
  • بحران آدیسون: یک خطر جدی برای سلامتی می‌باشد، چراکه فشار خون و قند خون پایین می‌آید و پتاسیم خون بالا می‌رود. این بحران را باید درمان کرد. این درمان شامل تزریق داخل وریدی هیدروکورتیزون، محلول سالین و شکر (دکستروز) می‌باشد.

علائم:

نشانه های بیماری آدیسون معمولا به آرامی و در طول چند ماه پیشرفت می کنند و عبارتند از:
 

نارسایی حاد آدرنال ( بحران آدیسون )

گاهی ممکن است، نشانه ها و علائم بیماری آدیسون ناگهان ظاهر شوند. در نارسایی حاد آدرنال (بحران آدیسون) این علائم و نشانه های زیر مشاهده می شود: