دیفتری (Diphtheria)
دیفتری یک عفونت شدید باکتریایی است که معمولا غشای مخاطی بینی و گلو را درگیر می کند. عموما دیفتری منجر به گلو درد، تب، ضعف و تورم غدد می شود. اما یکی از علائم بارز آن وجود غشایی از ماده غلیظ و خاکستری رنگ است که پشت گلو را می پوشاند و مجرای هوا را مسدود می کند. در نتیجه فرد برای تنفس با تلاش و تقلای زیاد مواجه می شود.
به سبب واکسیناسیون های گسترده ای که صورت گرفته دیفتری در کشورهای توسعه یافته بسیار نادر است.
داروهای درمان دیفتری در دسترس هستند. با این وجود اگر این بیماری به مراحل پیشرفته برسد به قلب، کلیه و دستگاه عصبی آسیب وارد می کند. حتی با وجود درمان، ممکن است دیفتری منجر به مرگ شود؛ بیش از 3 درصد از مبتلایان به دیفتری می میرند. نرخ مرگ و میر در کودکان زیر 15 سال بیشتر است.
به سبب واکسیناسیون های گسترده ای که صورت گرفته دیفتری در کشورهای توسعه یافته بسیار نادر است.
داروهای درمان دیفتری در دسترس هستند. با این وجود اگر این بیماری به مراحل پیشرفته برسد به قلب، کلیه و دستگاه عصبی آسیب وارد می کند. حتی با وجود درمان، ممکن است دیفتری منجر به مرگ شود؛ بیش از 3 درصد از مبتلایان به دیفتری می میرند. نرخ مرگ و میر در کودکان زیر 15 سال بیشتر است.
تشخیص:
اگر یک کودک مبتلا به گلودرد و دارای غشای خاکستری روی لوزه و گلو باشد، ممکن است پزشکان به دیفتری مشکوک شوند. رشد کورینه باکتریوم دیفتری در کشت آزمایشگاهی غشای گلو، موجب تشخیص دیفتری می شود.
همچنین ممکن است پزشک نمونه ای از بافت زخم عفونی را برداشته و برای آزمایش به آزمایشگاه بفرستد تا نوع دیفتری را بررسی کند.
اگر پزشک به دیفتری مشکوک شود معالجات به سرعت شروع می شوند، حتی قبل از اینکه نتیجه آزمایش باکتریایی مشخص شود.
همچنین ممکن است پزشک نمونه ای از بافت زخم عفونی را برداشته و برای آزمایش به آزمایشگاه بفرستد تا نوع دیفتری را بررسی کند.
اگر پزشک به دیفتری مشکوک شود معالجات به سرعت شروع می شوند، حتی قبل از اینکه نتیجه آزمایش باکتریایی مشخص شود.
دلایل:
یک باکتری به نام کورینه باکتریوم دیفتری، بیماری دیفتری را ایجاد می کند. معمولا این باکتری نزدیک یا روی سطح غشای مخاطی گلو تکثیر می شود. و از سه طریق منتشر می شود:
افرادی که به باکتری دیفتری آلوده شده اند و تحت درمان قرار نگرفته اند، تا مدت 6 هفته می توانند کسانی را که نسبت به این بیماری ایمنی ندارند، آلوده کنند، حتی اگر هیچ علامتی نداشته باشند.
در مناطقی که واکسیناسیون دیفتری استاندارد است، این بیماری برای افراد واکسینه نشده یا کسانی که واکسیناسیون نامناسبی داشته اند و به کشور های دیگر سفر کرده اند یا با افرادی از کشور های در حال توسعه ارتباط داشته اند، یک تهدید محسوب می شود.
- قطره های منتشر در هوا: وقتی فرد آلوده عطسه یا سرفه می کند، قطرات آلوده آب دهانش در هوا پخش می شود و افرادی که در اطراف او هستند این قطرات را تنفس کرده و کورینه باکتریوم دیفتری را دریافت می کنند. دیفتری از این طریق به راحتی منتقل می شود، مخصوصا در شرایط شلوغ و پر جمعیت.
- آلوده شدن وسایل شخصی: گاهی دیفتری از طریق برداشتن دستمال آلوده فرد بیمار، نوشیدن از لیوان آب نشسته او یا برقراری ارتباط نزدیک با وسایلی که آلوده به باکتری است منتقل می شود.
- آلوده شدن وسایل منزل: در موارد نادری دیفتری روی وسایل مشترک منزل مثل اسباب بازی یا حوله نیز منتشر می شود.
افرادی که به باکتری دیفتری آلوده شده اند و تحت درمان قرار نگرفته اند، تا مدت 6 هفته می توانند کسانی را که نسبت به این بیماری ایمنی ندارند، آلوده کنند، حتی اگر هیچ علامتی نداشته باشند.
عوامل خطر ساز
افرادی که در معرض خطر ابتلا به دیفتری هستند عبارتند از:- کودکان و بزرگسالانی که تجدید ایمن سازی نشده اند.
- افرادی که در شلوغی و بهداشت نامطلوب زندگی می کنند.
- افرادی که به مناطق اندمیک دیفتری سفر می کنند.
در مناطقی که واکسیناسیون دیفتری استاندارد است، این بیماری برای افراد واکسینه نشده یا کسانی که واکسیناسیون نامناسبی داشته اند و به کشور های دیگر سفر کرده اند یا با افرادی از کشور های در حال توسعه ارتباط داشته اند، یک تهدید محسوب می شود.
مراقبت:
دیفتری یک بیماری جدی است و پزشکان به سرعت و به شدت به درمان آن می پردازند. داروهایی که برای معالجه دیفتری استفاده می شود به شرح زیر است:
اگر پوشش خاکستری ضخیم مانع تنفس شود، پزشکان بخشی از آن را خارج می کنند.
پزشکان افرادی که حامل دیفتری هستند را نیز با آنتی بیوتیک درمان می کنند تا بدن آن ها از وجود این باکتری پاک شود.
واکسن دیفتری معمولا با واکسن کزاز و سیاه سرفه ترکیب می شود. این واکسن سه گانه به نام دیفتری- کزاز- سیاه سرفه (DTP ) شناخته می شود. این واکسن برای کودکان، نوجوانان و بزرگسالان موجود است.
این واکسن سه گانه یکی از واکسن های ایمن سازی کودکان است که در دوره نوزادی دریافت می شود. روند این واکسیناسیون شامل یک دوره تزریق 5 مرتبه ای، معمولا در بازو یا ران در سنین زیر می شود:
در موارد نادری واکسن سه گانه DTP منجر به عوارض شدیدی مثل واکنش آلرژیک (بروز راش یا کهیر چند دقیقه بعد از تزریق) سیژر یا شوک می شوند. این عوارض قابل درمانند.
برخی کودکان از جمله آن هایی که دچار صرع یا بیماری عصبی دیگری هستند، نمی بایست واکسن سه گانه DTP دریافت کنند.
کودکانی که قبل از 7 سالگی تمام دوز های ایمن سازی را دریافت نمودند می بایست اولین دوز تقویتی را در 11 یا 12 سالگی دریافت کنند. دوز تقویتی بعدی 10 سال بعد است و دوز های بعدی هر 10 سال یکبار باید تکرار شود. اگر تصمیم به سفر به ناحیه ای با شیوع دیفتری دارید تزریق دوز تقویتی ضروری است.
دوز تقویتی دیفتری می بایست با دوز تقویتی کزاز تزریق شود، که به آن واکسن td یا کزاز- دیفتری می گویند. این واکسن ترکیبی به صورت تزریق در بازو یا ران دریافت می شود.
واکسن سه گانه DTP را می توان به عنوان واکسن جایگزین برای نوجوانان 11 تا 18 ساله و بزرگسالانی که تا کنون دوز تقویتی دریافت نکرده اند نیز استفاده کرد. این واکسن برای زنان باردار بدون در نظر گرفتن وضعیت واکسیناسیون قبلی بلا مانع است.
اگر از وضعیت واکسیناسیون قبلی خود مطمئن نیستید با پزشک مشورت کنید. ممکن است در کودکان 7 تا 10 سال که برنامه واکسیناسیون خود را درست پیگیری نکرده اند، از واکسن سه گانه به عنوان بخشی از سری دوز های td استفاده شود.
قرنطینه شدید در زمان مسری بودن بیماری برای پیشگیری از عفونت بسیار ضروری است. برای هر کسی که در منزل بیمار هست، شستن دقیق دست و صورت به پیشگیری از انتقال عفونت کمک می کنند. ممکن است به علت درد و اشکال در بلع مدتی نیاز به دریافت مواد مغذی از طریق غذا های نرم و مایع داشته باشید.
به محض این که از دیفتری بهبود بیابید، نیاز به طی کامل دوره واکسیناسیون دیفتری برای پیشگیری از عود بیماری خواهید داشت. ابتلا به دیفتری هیچ تضمینی برای عدم ابتلای دوباره به این بیماری نمی دهد. اگر ایمن سازی خود را کامل نکنید ممکن است دوباره مبتلا شوید.
- داروهای آنتی توکسین: اگر پزشک به دیفتری مشکوک شود، به کودک یا فرد مبتلا به عفونت آنتی توکسین تجویز می کند. آنتی توکسین تزریق شده به ورید یا عضله، سموم ناشی از دیفتری را که با جریان خون در بدن می چرخد، خنثی می کند.
- پزشک قبل از تجویز آنتی توکسین، تست آلرژی پوستی انجام می دهد تا مطمئن شود فرد مبتلا دچار آلرژی به آنتی توکسین نیست. افرادی که به آنتی توکسین حساسیت دارند، باید ابتدا حساسیت زدایی شوند. پزشکان در ابتدا با دادن دوزهای پایین آنتی توکسین و سپس افزایش تدریجی آن روند درمانی را تکمیل می کنند.
- آنتی بیوتیک: دیفتری با آنتی بیوتیک نیز درمان می شود، داروهایی مانند پنی سیلین یا اریترومایسین در این زمینه کاربرد دارند. آنتی بیوتیک به از بین بردن باکتری ها در بدن و نابودی عفونت کمک می کند. همچنین این داروها دوره سرایت بیماری را به چند روز کاهش می دهند.
اگر پوشش خاکستری ضخیم مانع تنفس شود، پزشکان بخشی از آن را خارج می کنند.
درمان های پیشگیرانه
اگر در معرض تماس با فرد مبتلا به دیفتری قرار گرفته اید، برای انجام آزمایش و دریافت درمان های لازم به پزشک مراجعه کنید. پزشک برای پیشگیری از ابتلا به بیماری آنتی بیوتیک تجویز می کند. همچنین ممکن است نیاز به دریافت دوز تقویتی واکسن داشته باشید.پزشکان افرادی که حامل دیفتری هستند را نیز با آنتی بیوتیک درمان می کنند تا بدن آن ها از وجود این باکتری پاک شود.
پیشگیری
قبل از اینکه آنتی بیوتیک ها تولید شوند، دیفتری یک بیماری شایع در کودکان خردسال بود. امروزه نه تنها این بیماری قابل درمان است بلکه قابل پیشگیری با واکسن نیز هست.واکسن دیفتری معمولا با واکسن کزاز و سیاه سرفه ترکیب می شود. این واکسن سه گانه به نام دیفتری- کزاز- سیاه سرفه (DTP ) شناخته می شود. این واکسن برای کودکان، نوجوانان و بزرگسالان موجود است.
این واکسن سه گانه یکی از واکسن های ایمن سازی کودکان است که در دوره نوزادی دریافت می شود. روند این واکسیناسیون شامل یک دوره تزریق 5 مرتبه ای، معمولا در بازو یا ران در سنین زیر می شود:
- 2 ماهگی
- 4 ماهگی
- 6 ماهگی
- 15 تا 18 ماهگی
- 4 تا 6 سالگی
در موارد نادری واکسن سه گانه DTP منجر به عوارض شدیدی مثل واکنش آلرژیک (بروز راش یا کهیر چند دقیقه بعد از تزریق) سیژر یا شوک می شوند. این عوارض قابل درمانند.
برخی کودکان از جمله آن هایی که دچار صرع یا بیماری عصبی دیگری هستند، نمی بایست واکسن سه گانه DTP دریافت کنند.
دوز های تقویتی
بعد از ایمن سازی اولیه در دوران کودکی، برای حفظ ایمنی می بایست دوز تقویتی دریافت کنید. زیرا ایمنی به دیفتری پس از گذشت زمان از بین می رود.کودکانی که قبل از 7 سالگی تمام دوز های ایمن سازی را دریافت نمودند می بایست اولین دوز تقویتی را در 11 یا 12 سالگی دریافت کنند. دوز تقویتی بعدی 10 سال بعد است و دوز های بعدی هر 10 سال یکبار باید تکرار شود. اگر تصمیم به سفر به ناحیه ای با شیوع دیفتری دارید تزریق دوز تقویتی ضروری است.
دوز تقویتی دیفتری می بایست با دوز تقویتی کزاز تزریق شود، که به آن واکسن td یا کزاز- دیفتری می گویند. این واکسن ترکیبی به صورت تزریق در بازو یا ران دریافت می شود.
واکسن سه گانه DTP را می توان به عنوان واکسن جایگزین برای نوجوانان 11 تا 18 ساله و بزرگسالانی که تا کنون دوز تقویتی دریافت نکرده اند نیز استفاده کرد. این واکسن برای زنان باردار بدون در نظر گرفتن وضعیت واکسیناسیون قبلی بلا مانع است.
اگر از وضعیت واکسیناسیون قبلی خود مطمئن نیستید با پزشک مشورت کنید. ممکن است در کودکان 7 تا 10 سال که برنامه واکسیناسیون خود را درست پیگیری نکرده اند، از واکسن سه گانه به عنوان بخشی از سری دوز های td استفاده شود.
سبک زندگی و مراقبت در خانه
بهبودی بیمار مبتلا به دیفتری نیاز به استراحت بسیار زیاد دارد. مخصوصا اگر بیماری قلب را درگیر کرده باشد، اجتناب از انجام فعالیت های شدید فیزیکی بسیار ضروری است. ممکن است به مدت چند هفته یا تا زمان بهبودی کامل نیاز به استراحت داشته باشید.قرنطینه شدید در زمان مسری بودن بیماری برای پیشگیری از عفونت بسیار ضروری است. برای هر کسی که در منزل بیمار هست، شستن دقیق دست و صورت به پیشگیری از انتقال عفونت کمک می کنند. ممکن است به علت درد و اشکال در بلع مدتی نیاز به دریافت مواد مغذی از طریق غذا های نرم و مایع داشته باشید.
به محض این که از دیفتری بهبود بیابید، نیاز به طی کامل دوره واکسیناسیون دیفتری برای پیشگیری از عود بیماری خواهید داشت. ابتلا به دیفتری هیچ تضمینی برای عدم ابتلای دوباره به این بیماری نمی دهد. اگر ایمن سازی خود را کامل نکنید ممکن است دوباره مبتلا شوید.
علائم:
علائم ونشانه های دیفتری معمولا پس از دو تا پنج روز پس از دریافت عفونت ظاهر می شوند و به شرح زیرند:
با اینکه دیفتری پوستی در آب و هوای گرمسیری شایع تر است، اما در کشور هایی مانند امریکا نیز دیده شده است. خصوصا در مردمی که در شرایط پرجمعیت زندگی می کنند و بهداشت ضعیفی دارند.
- غشای ضخیم و خاکستری رنگ که گلو و لوزه ها را می پوشاند
- گلو درد و گرفتگی صدا
- تورم غدد (بزرگ شدن غدد لنفاوی) در گردن
- اشکال در تنفس یا تنفس سریع
- ترشحات بینی
- تب و لرز
- بی قراری
دیفتری پوستی
نوع دوم دیفتری پوست را درگیر می کند و منجر به درد، سرخی و تورم همراه با دیگر عفونت های پوستی باکتریایی می شود. زخم های پوشیده شده با غشای خاکستری ممکن است در دیفتری پوستی نیز ایجاد شوند.با اینکه دیفتری پوستی در آب و هوای گرمسیری شایع تر است، اما در کشور هایی مانند امریکا نیز دیده شده است. خصوصا در مردمی که در شرایط پرجمعیت زندگی می کنند و بهداشت ضعیفی دارند.
عوارض
اگر بیماری دیفتری درمان نشده رها شود، منجر به عوارض زیر خواهد شد:- مشکلات تنفسی: باکتری عامل دیفتری ممکن است تولید سم نماید. این سموم به بافت ناحیه اولیه عفونت که معمولا بینی و گلو هستند، آسیب می زند. عفونت در این قسمت ها غشای خاکستری محکمی متشکل از سلول های مرده، باکتری ها و مواد دیگر ایجاد می کند. این غشا مانع تنفس راحت فرد می شود.
- صدمات قلبی: سم دیفتری در جریان خون منتشر شده و به بافت های دیگر بدن مثل عضلات قلب، آسیب می رساند و عوارضی از قبیل التهاب عضله قلب (میوکاردیت) را ایجاد می کند. ممکن است آسیب قلبی ناشی از میوکاردیت خفیف یا شدید باشد. در موارد خفیف ناهنجاری جزئی روی دستگاه الکتروکاردیوگرام مشخص می شود و موارد شدید به نارسایی احتقانی قلب و مرگ ناگهانی منجر می شود.
- آسیب عصبی: سم ناشی از عفونت منجر به صدمات عصبی نیز می شود. معمولا این سم اعصاب منتهی به گلو را هدف می گیرد و در این قسمت به سبب ارتباطات ضعیف عصبی بلع با اشکال همراه می شود. همچنین اعصاب بازو و ساق پا را ملتهب و ضعف عضلانی ایجاد می کند. اگر سم ناشی از کورینه باکتریوم دیفتری به اعصاب کنترل عضلات تنفسی آسیب بزند، ممکن است این عضلات فلج شده و تنفس بدون دستگاه تنفسی یا دیگر وسایل کمکی ناممکن شود.