اطلاعات بيماري

فتق (Hernia)

فتق یا باد فتق به عارضه ای می گویند که در آن تمام یا بخشی از یک فاسیای اندام یا احشا از طریق یک معبر یا کانال، دچار پیش رفتگی در جداره ای شود که به طور طبیعی آن اندام را دربر می گیرد. شایع ترین انواع فتق فتق کشاله ران، فتق برشی (در نتیجه ایجاد یک برش)، فتق فمورال (خارج ران)، فتق ناف و فتق هیاتال (بالای شکم) است.

در فتق کشاله ران یا فتق مغبنی یا فتق اینگوینال، روده یا مثانه از دیواره شکم بیرون می زند یا وارد کانال اینگوینال در کشاله ران می شود. حدود 96 درصد فتق های ران مربوط به کشاله ران هستند و بیشتر در مردانی دیده می شود که در ناحیه مذکور دچار ضعف هستند.
در فتق برشی، روده به جداره شکم در نقطه ای که قبلا جراحی شده است، فشار می آورد. این نوع فتق در سالمندانی که دچار اضافه وزن هستند و پس از جراحی شکم فعالیت بدنی نداشته اند شایع تر است.
فتق فمورال زمانی ایجاد می شود که روده وارد کانال انتقال سرخرگ فمورال به قسمت فوقانی ران شود. فتق فمورال بیشتر در زنان شایع است، خصوصا زنانی که باردار یا چاق باشند.
در یک فتق نافی بخشی از روده کوچک وارد جداره شکم نزدیک ناف می شود. این عارضه بیشتر در نوزادان تازه متولد شده شایع است همچنین در زنان چاق یا آن هایی که فرزندان زیادی دارند نیز دیده می شود.
فتق هیاتال وقتی رخ دهد که قسمت فوقانی شکم در قسمت هیاتوس تحت فشار قرار گیرد. هیاتوس سوراخی در دیافراگم است که مری از آن عبور می کند.

فتق کشاله ران

فتق کشاله ران شایع ترین نوع فتق است و زمانی بروز می کند که بافتی مثل بخشی از روده از یک نقطه ضعیف در ماهیچه های شکمی بیرون می زند. این بیرون زدگی می تواند دردناک باشد، خصوصا وقتی که سرفه می کنید، خم می شوید یا چیز سنگینی را بلند می کنید.
فتق کشاله ران ضرورتا خطرناک نیست. با وجود این، این عارضه به خودی خود درمان نمی شود و می تواند زندگی فرد را به خطر بیندازد. احتمالا پزشک برای ترمیم فتق کشاله رانی که دردناک و بزرگ شده است، پیشنهاد عمل جراحی می دهد. جراحی فتق کشاله ران یک عمل شایع است.
در ادامه به توضیح کامل تر فتق کشاله ران می پردازیم.

تشخیص:

با یک معاینه جسمی معمولا می توان فتق کشاله ران را تشخیص داد. پزشک وجود هر گونه بیرون زدگی را در ناحیه کشاله ران بررسی می کند. ممکن است از شما بخواهد بایستید و سرفه کنید یا زور بزنید، زیرا در حالت ایستاده و وارد کردن فشار، فتق راحت تر دیده می شود.
اگر در معاینه عارضه ای مشخص نشد ممکن است از روش های عکس برداری مثل سونوگرافی، سی تی اسکن یا ام آر آی شکمی استفاده شود.

دلایل:

در واقع تمام فتق ها در اثر کنار هم قرار گرفتن عامل فشار به اضافه یک سوراخ یا ضعف عضلانی یا فاسیا بروز می کند. گاهی اوقات ضعف عضلانی از روز تولد وجود دارد و بیشتر وقت ها پس از مدتی بروز می کند.
هرچیز که موجب افزایش فشار در شکم شود می تواند موجب فتق گردد، عواملی مثل:

بلند کردن اشیا بدون تثبیت ماهیچه های شکم
اسهال یا یبوست
سرفه یا عطسه مداوم
به علاوه، چاقی، تغذیه نامناسب و سیگار کشیدن همگی می توانند باعث ضعف ماهیچه و بالا رفتن احتمال فتق شوند.

عوامل فتق کشاله ران

برخی از فتق های کشاله ران هیچ علت واضحی ندارند. اما برخی دیگر ممکن است به دلایل زیر رخ دهند:

افزایش فشار داخل شکم
یک نقطه ضعیف در جدار شکم که از قبل وجود داشته
همراه شدن دو عامل ضعف جدار شکمی و افزایش فشار داخل شکم
اعمال فشار به هنگام دفع مدفوع یا ادرار
فعالیت های پر فشار
بارداری
سرفه یا عطسه مزمن

در بیشتر مبتلایان علت عارضه، وجود ضعف جدار شکمی به طور مادرزادی است که به علت عدم بسته شدن صحیح غشای پوششی شکم (پریتونئوم یا صفاق) ایجاد می شود. دیگر فتق های کشاله ران که پس از گذر زمان ایجاد می شوند ناشی از ضعف عضلانی یا زوال اندام در اثر بالا رفتن سن، انجام فعالیت های شدید جسمانی یا سرفه همراه با سیگار کشیدن می باشند.
ممکن است ضعف در هر سنی رخ دهد، خصوصا وقتی جراحتی رخ می دهد یا عمل جراحی شکم انجام می دهید.
در مردان ضعف نقطه مذکور در کانال اینگوینال دیده می شود، جایی که لوله انتقال اسپرم وارد کیسه بیضه می شود. در زنان کانال اینگوینال محل انتقال رباطی است که باعث ثابت نگه داشته شدن رحم سر جای خود می شود و گاهی اوقات فتق زمانی بروز می کند که بافت همبند رحم به بافت اطراف استخوان پوبیس می چسبد.

عوامل خطر ساز فتق کشاله ران

عوامل دخیل در فتق کشاله ران به شرح زیرند:

جنسیت: احتمال ابتلای مردان به فتق کشاله ران هشت برابر بیش از زنان است.
سن: در سالمندان با افزایش ضعف عضلانی احتمال ابتلا به فتق کشاله ران بالا می رود.
سفید پوست بودن
سابقه خانوادگی: اگر یکی از خویشاوندان نزدیک شما مثل مادر، پدر یا خواهر و برادر دچار این عارضه باشند، احتمال ابتلای شما بیشتر است.
سرفه های مزمن: مثلا سرفه های ناشی از سیگار کشیدن.
یبوست مزمن: یبوست باعث اعمال فشار در طول دفع می شود.
بارداری: بارداری می تواند باعث ضعف عضلات شکمی شده و اعمال فشار را به شکم افزایش دهد.
کمبود وزن به هنگام تولد و تولد نوزاد نارس
وجود سابقه قبلی فتق کشاله ران یا ترمیم فتق: حتی اگر در دوران کودکی به فتق مبتلا بوده اید خطر ابتلای شما به فتق کشاله ران افزایش می یابد.

مراقبت:

اگر فتق کوچک باشد شما را اذیت نمی کند، در این حالت ممکن است پزشک تنها نظارت مستمر را پیشنهاد نماید. برای کودکان ممکن است پزشک قبل از جراحی، اعمال فشار دستی روی ناحیه مورد نظر را برای کاهش تورم امتحان کند.
معمولا برای تخفیف درد و ناراحتیِ فتقِ دردناک یا بزرگ شده و پیشگیری از عوارض شدید باید جراحی انجام شود.
دو عمل ترمیمی عمده برای درمان فتق وجود دارد: لاپلاراسکوپی و جراحی باز فتق.

جراحی باز فتق

این عمل جراحی ممکن است با بی حسی موضعی، سدیشن یا بیهوشی عمومی انجام شود. پزشک برشی در کشاله ران ایجاد می کند و بافت بیرون زده را به جای اول بر می گرداند و اغلب بافت ناحیه ضعیف را با استفاده از یک شبکه مصنوعی تقویت می کند (هرنیوپلاستی). پس از عمل جراحی بیمار باید در اولین فرصت ممکن شروع به حرکت کند، اما ممکن است تا چند هفته نتواند فعالیت های روزانه خود را مثل همیشه انجام دهد.

لاپاراسکوپی

این عمل تهاجم بسیار کمی دارد و با بیهوشی عمومی انجام می شود. جراح با ایجاد چند برش کوچک کار خود را انجام می دهد و برای دیده شدن راحت تر اندام داخلی با گاز شکم را باد می کند.
یک لوله کوچک با دوربین وارد برش شکم می شود و از طریق برش های دیگر لوازم پزشکی داخل می شوند. در این حالت فتق ترمیم شده و از یک مش مصنوعی برای تقویت بافت ضعیف استفاده می شود.
افرادی که تحت لاپاراسکوپی قرار می گیرند ناراحتی و اسکار کمتری را پس از عمل تجربه می کنند و سریعتر به زندگی عادی خود باز می گردند، البته در برخی مطالعات دیده شده است عود فتق نسبت به جراحی باز بیشتر است.
از آنجایی که در لاپاراسکوپی، در محل جراحی فتق قبلی دوباره اسکار ایجاد نمی شود، می تواند برای افرادی که پس از عمل جراحی دچار عود فتق شده اند یا افرادی که در دو طرف بدنشان دچار فتق شده اند گزینه مناسبی باشد. تجربه پزشک در عمل لاپاراسکوپی نیز خطرات را کاهش می دهد.

پیشگیری

شما نمی توانید از یک نقص مادرزادی که موجب فتق می شود پیشگیری کنید. اما می توانید مراقبت کنید تا فشار اضافی روی بافت و ماهیچه های شکمی اعمال نشود. به عنوان مثال:

در محدوده وزن سالم بمانید.
از غذا های پر فیبر استفاده کنید: غلات کامل و سبزیجات از یبوست و فشار دفع جلوگیری می کنند.
از برداشتن اشیای سنگین خودداری کنید یا آن ها را با احتیاط بردارید: همیشه موقع برداشتن اشیا از روی زمین خود را از زانو خم کنید نه از کمر.
سیگار را ترک کنید: سیگار علاوه بر اینکه منجر به بیماری های شدیدی می شود باعث سرفه های مزمن می شود که می تواند فتق کشاله ران را تشدید کند.
به فتق بند ها اعتماد نکنید: پوشیدن لباس محافظ برای نگه داشتن فتق در جای خود مشکل را حل یا از این عارضه پیشگیری نمی کند. ممکن است پزشک این وسیله را برای مدت کوتاهی قبل از عمل تجویز نماید تا راحتی شما تامین شود. اما این وسیله جایگزینی برای جراحی نیست.

علائم:

علائم و نشانه های فتق کشاله ران به شرح زیر است:

بیرون زدگی در هر کدام از طرفین استخوان پوبیس، که در حالت ایستاده خصوصا به هنگام سرفه یا ایجاد فشار به وضوح دیده می شود.
احساس سوزش یا تیر کشیدن در ناحیه بیرون زده.
درد یا ناراحتی در کشاله ران، خصوصا در هنگام خم شدن، سرفه کردن یا بلندکردن چیزی.
احساس سنگینی یا کشیدگی در کشاله ران.
احساس ضعف یا فشار روی کشاله ران.
گاهی اوقات درد و تورم اطراف بیضه ها وقتی بیرون زدگی روده وارد کیسه بیضه می شود.

فرد می بایست این توانایی را داشته باشد که در حالت درازکش به آرامی فتق را به داخل شکم باز گرداند. اگر نتوانست قرار دادن کیسه یخ روی ناحیه مورد نظر می تواند تورم را به اندازه کافی کاهش دهد تا فتق به جای خود باز گردد. اگر به هنگام دراز کشیدن، لگن را بالاتر از سطح سر قرار دهد می تواند به بهبود وضعیت آن کمک کند.

فتق محبوس یا گیر افتاده

اگر نتوانید فتق را جا بیندازید ممکن است به این علت باشد که محتویات فتق در دیواره شکم گیر افتاده است. فتق محبوس می تواند باعث توقف جریان خون در بافت گیر افتاده شود و اگر درمان نشود ممکن است زندگی فرد را مورد تهدید قرار دهد (فتق محتقن یا مختنق).
علائم و نشانه های فتق محتقن یا مختنق:

حالت تهوع، استفراغ یا هر دو
تب
درد ناگهانی که به سرعت شدت می گیرد
قرمزی، کبودی یا تیرگی بیرون زدگی فتق
ناتوانی در مدفوع کردن یا دفع گاز

اگر هرکدام از این علائم را مشاهده کردید به سرعت با پزشک تماس بگیرید.

علائم و نشانه ها درکودکان

فتق کشاله ران در نوزادان و کودکان در نتیجه ضعف مادرزادی دیواره شکم ایجاد می گردد. گاهی اوقات فتق تنها در زمان گریه، سرفه یا فشار برای دفع در نوزاد دیده می شود. همچنین ممکن است دچار تحریک پذیری یا کاهش اشتها شود.
در کودکان بزرگتر فتق به هنگام سرفه، اعمال فشار برای دفع یا ایستادن طولانی مدت به وضوح دیده می شود.

عوارض فتق کشاله ران

فشار روی بافت های اطراف: بیشتر فتق های کشاله ران در صورتی که تحت عمل جراحی قرار نگیرند با گذر زمان بزرگ می شوند. در مردان این فتق می تواند کیسه بیضه را نیز درگیر کرده و ایجاد درد و تورم کند.
فتق محبوس: اگر محتویات فتق در ناحیه ضعیف جدار شکم گیر بیفتند ممکن است روده دچار انسداد شده و درد شدید، تهوع، استفراغ و ناتوانی در دفع مدفوع و گاز ایجاد نماید.
فتق محتقن یا مختنق: ممکن است فتق محبوس باعث توقف جریان خون در بخشی از روده شود. این احتقان منجر به مرگ بافت این ناحیه از روده می شود. فتق محتقن یک عارضه تهدید کننده زندگی است و می بایست به سرعت جراحی شود.

چه وقت به پزشک مراجعه کنیم

اگر دچار بیرون زدگی دردناک در کشاله ران یا در کنار استخوان پوبیس هستید به پزشک مراجعه کنید. با ایستادن این بیرون زدگی بیشتر دیده می شود و معمولا وقتی مستقیما دستتان را روی آن می گذارید می توانید آن را لمس کنید. در صورت قرمزی، کبودی و تیرگی پوست در آن ناحیه به سرعت به پزشک مراجعه کنید.