اطلاعات بيماري

نارسایی مزمن کلیه (Chronic kidney disease)

نارسایی مزمن کلیه که با عنوان بیماری مزمن کلیه نیز شناخته می شود، افت تدریجی عملکرد کلیه ها را بیان می کند. کلیه ها مایعات زائد و اضافی خون را تصفیه کرده و سپس از طریق ادرار دفع می کنند. زمانی که نارسایی مزمن کلیه به مرحله پیشرفته برسد، سطح مایعات مضر، الکترولیت ها و مواد زائد بدن بالا می رود.
نارسایی مزمن کلیه در مراحل اولیه علائم و نشانه های اندکی دارد. ابتلا به نارسایی مزمن کلیه تا زمانی که عملکرد کلیه به شکل قابل توجهی دچار آسیب نشده باشد، مشخص نمی گردد.
در درمان نارسایی مزمن کلیه تمرکز بر کند کردن روند پیشرفت آسیب کلیه می باشد، که به طور معمول با کنترل علل زمینه ای بروز بیماری صورت می گیرد. این بیماری می تواند تا مرحله نارسایی کامل کلیه که بدون استفاده از فیلتر مصنوعی (دیالیز) و یا پیوند کلیه کشنده است، پیشرفت کند.

تشخیص:

در اولین گام تشخیص بیماری کلیه، پزشک معالج سابقه شخصی و خانوادگی شما را مورد بررسی قرار می دهد. در حین دیگر بررسی ها، امکان دارد که پزشک سوالاتی از شما بپرسد، سوالاتی در این باره که آیا سابقه فشار خون بالا دارید، آیا تحت درمان داروهایی بوده اید که می توانند بر عملکرد کلیه ها تاثیر بگذارد، و متوجه تغییراتی در عادات ادراری شده اید و آیا در بین اعضای خانواده تان شخص مبتلا به بیماری کلیه دارید.
در مرحله بعد، پزشک اقدام به معاینات جسمانی کرده و تست نورولوژی انجام می دهد. همین طور نشانه های مشکلات قلبی و عروقی را بررسی می کند.
همچنین به منظور تشخیص بیماری کلیه، ممکن است نیازمند آزمایشات و اقدامات خاصی از جمله موارد زیر باشید:

آزمایش خون. آزمایشات کلیه، به منظور بررسی سطح مواد زائد از جمله کراتینین و اوره در خون شما انجام می شود.
آزمایش ادرار. تجزیه و تحلیل نمونه ادرار ممکن است ناهنجاری هایی را مشخص کند که نشان دهنده ی نارسایی مزمن کلیه است و نیز در تشخیص علت بروز نارسایی مزمن کلیه کمک کننده باشد.
تست های تصویربرداری. استفاده از امواج فراصوت به منظور ارزیابی ساختار و اندازه کلیه ها توسط پزشک. در برخی موارد نیز ممکن است دیگر روش های تصویربرداری به کار برده شود.
نمونه گیری از بافت کلیه جهت انجام آزمایش. ممکن است پزشک معالج بیوپسی کلیه را جهت نمونه گیری از بافت کلیه تجویز کند. بیوپسی کلیه اغلب با بی حسی موضعی و با وارد کردن یک سوزن بلند و باریک انجام می شود. نمونه بیوپسی جهت بررسی به آزمایشگاه ارسال شده و به تشخیص علت مشکل کلیه کمک می کند.

دلایل:

نارسایی مزمن کلیه زمانی بروز می کند که یک بیماری و یا شرایطی به عملکرد کلیه آسیب برساند و موجب می شود آسیب کلیه در مدت زمان چندماه یا چند سال بیشتر شود.
بیماری ها و امراضی که سبب بروز نارسایی مزمن کلیه می شوند، شامل موارد زیر است:

دیابت نوع 1 و نوع 2
فشارخون بالا
گلومرولونفریت یا التهاب واحدهای فیلترینگ کلیه (گلومرول)
نفریت اینترستیشیال یا التهاب مجاری کلیه و ساختارهای اطراف آن
بیماری کلیه پلی کیستیک
انسداد طولانی مدت دستگاه دفع ادرار، به دلیل شرایطی از جمله پروستات بزرگ شده، سنگ های کلیه و برخی انواع سرطان
بازگشت وسیکورترال، شرایطی که سبب بازگشت ادرار به درون کلیه ها می شود
عفونت راجعه کلیه که پیلونفریتیس نیز نامیده می شود

عوامل خطر

عواملی که خطر ابتلا به نارسایی مزمن کلیه را افزایش می دهند شامل موارد زیر است:

دیابت
فشار خون بالا
بیماری های قلبی و عروقی
سیگار کشیدن
اضافه وزن
نژاد افریقایی-امریکایی، بومیان امریکا یا آسیایی-امریکایی
سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری کلیه
ساختار غیر طبیعی کلیه
سن بالا

مراقبت:

بسته به علت اصلی ابتلا، برخی از بیماری های کلیه را می توان درمان کرد. اگرچه، اغلب اوقات نارسایی مزمن کلیه درمانی ندارد.
روش درمان به طور معمول شامل اقداماتی جهت کمک به کنترل علائم و نشانه ها، کاهش عوارض و کند کردن روند پیشرفت بیماری می باشد. اگر کلیه هایتان به شدت آسیب دیده اند، نیازمند درمان مرحله نهایی نارسایی کلیه هستید.

درمان علت

پزشک معالج برای کند کردن یا کنترل علت بیماری کلیه تلاش خود را می کند. گزینه های درمان بسته به علت متفاوت اند. اما وخیم تر شدن آسیب کلیه می تواند ادامه یابد، حتی زمانی که دلیل اصلی، از جمله فشار خون بالا، کنترل شده باشد.

درمان عوارض

عوارض بیماری کلیوی قابل کنترل است، به این ترتیب بیمار احساس راحتی بیشتری کرده و از آلام او کاسته می شود. این درمان ها شامل موارد زیر است:

داروهای کاهش دهنده فشار خون. افراد مبتلا به بیماری کلیه ممکن است تشدید فشار خون بالا را تجربه کنند. پزشک به منظور کاهش فشار خون داروهایی – که معمولا داروهای مهارکننده آنزیم مبدل آنژیوتانسین ( ACE) یا مسدود کننده های گیرنده آنژیو تنسین 2 می باشند – جهت محافظت از عملکرد کلیه ها تجویز می کند. داروهای کاهش دهنده فشار خون در ابتدا عملکرد کلیه را کاهش داده و سطح الکترولیت را تغییر می دهند، در نتیجه برای بررسی شرایط خود نیاز به آزمایش خون مکرر دارید. همچنین این احتمال وجود دارد که پزشک معالج داروهای افزاینده ادرار (دیورتیک) و یک رژیم غذایی کم نمک، برایتان تجویز کند.
داروهای کاهش دهنده سطح کلسترول. پزشک معالج ممکن است داروهایی به نام استاتین را به منظور کاهش میزان کلسترول تجویز کند. افراد مبتلا به نارسایی مزمن کلیه اغلب اوقات، سطح کلسترول بد بالایی دارند که می تواند خطر ابتلا به بیماری قلبی را افزایش دهد.
داروهای درمان کم خونی. در شرایط خاص پزشک معالج مکمل های هورمون اریتروپوئیتین که برخی مواقع همراه با آهن است را تجویز می کند. مکمل های اریتروپوئیتین بر تولید بیشتر گلبول های قرمز که خستگی و ضعف مرتبط با کم خونی را کاهش می دهند، کمک می کند.
داروهای کاهش دهنده تورم. در افراد مبتلا به نارسایی مزمن کلیه مایعات در بافت های بدن تجمع می کنند که همچون فشارخون بالا می تواند منجر به تورم پاها شود. داروی دیورتیک که ادرار آور است می تواند به حفظ تعادل مایعات در بدن کمک کند.
داروهای محافظ استخوان. پزشک، مکمل کلسیم و ویتامین دی را برای جلوگیری از ضعیف شدن استخوان ها و کاهش خطر شکستگی تجویز می کند. همچنین احتمال دارد دارویی به نام بایندر فسفات به منظور کاهش میزان فسفات در خون شما و محافظت رگ ها از آسیب ناشی از رسوب کلسیم (کلسیفیکاسیون) تجویز شود.
رژیم کم پروتئین برای به حداقل رساندن مواد زائد در خون. به همان اندازه که بدنتان از غذاها پروتئین دریافت کند، مواد زائدی تولید می کند که کلیه ها باید آن را تصفیه کنند. به منظور کاهش میزان کارکرد کلیه ها، پزشک معالج رژیم کم پروتئین تجویز می کند. احتمالا ممکن است پزشک از شما بخواهد که با یک متخصص تغذیه که می تواند راه های دریافت پروتئین کمتر را همراه با یک رژیم غذایی سالم به شما پیشنهاد دهد، مشورت کنید.

ممکن است پزشک از شما بخواهد که پیگیر آزمایش هایی در فاصله های زمانی منظم باشید تا دریابید که آیا بیماری کلیه شما ثابت مانده یا پیشرفت کرده است.

درمان مرحله نهایی نارسایی مزمن کلیه

در صورتی که کلیه ها به خودی خود نتوانند به دفع مواد زائد و تصفیه مایعات ادامه دهند و به طور کامل یا تقریبا کامل دچار نارسایی کلیه شده باشید، بیماری شما به مرحله نهایی نارسایی رسیده است. در این مرحله، نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه دارید.

دیالیز
پیوند کلیه
برای برخی افراد که دیالیز یا پیوند کلیه را نمی پذیرند، گزینه سوم، درمان نارسایی با روش های محافظه کارانه است. با این حال، زمانی که دچار نارسایی کامل کلیه هستید، طول عمر شما به طور کلی فقط چند ماه می باشد.

درمان های احتمالی پیش رو

داروهای احیا کننده که پتانسیل بدن را حفظ می کنند، به منظور بهبودی کامل اندام ها و بافت های آسیب دیده، راه حل و امیدی هستند برای افراد مبتلا به بیماری هایی که امروزه غیر قابل درمان اند.
رویکرد داروی احیا کننده شامل موارد زیر است:

بالا بردن توانایی طبیعی بدن برای بهبود خود
استفاده از سلول ها، بافت ها یا اندام یک اهداکننده زنده یا مرده به منظور جایگزینی عضو آسیب دیده
انتقال نوع خاصی ازسلول ها یا محصولات سلولی به بافت ها یا اندام آسیب دیده به منظور بازگرداندن عملکرد بافت ها یا اندام بدن
برای کمک به افراد مبتلا به نارسایی مزمن کلیه ممکن است در آینده عملکرد داروهای احیا کننده با هدف کاهش پیشرفت این بیماری گسترش یابد.

سبک زندگی و درمان های خانگی

به عنوان بخشی از درمان بیماری مزمن کلیه، پزشک معالج جهت کمک به محافظت از کلیه ها و محدود کردن کار آنها رژیم غذایی خاصی را تجویز خواهد کرد. جهت ارجاع به یک متخصص تغذیه که بتواند رژیم غذایی فعلی شما را بررسی کرده و رژیم های ساده تری برای محافظت از کلیه هایتان پیشنهاد دهد، با پزشک خود مشورت کنید.
بسته به شرایط، عملکرد کلیه و بهداشت عمومی شما، متخصص تغذیه راه های زیر را توصیه خواهد کرد:

پرهیز از مصرف محصولات حاوی نمک اضافه. میزان سدیم مصرفی روزانه خود را با پرهیز از مصرف محصولات حاوی نمک اضافه. این محصولات شامل غذاهای نیمه آماده، همچون غذاهای یخ زده، سوپ های آماده و فست فودها است. دیگر غذاهای حاوی نمک میان وعده های با نمک، سبزیجات کنسروی، گوشت های فراوری شده و پنیرها می باشند.
انتخاب غذاهای کم پتاسیم. پزشک متخصص تغذیه انتخاب وعده های غذایی کم پتاسیم را پیشنهاد خواهد کرد. مواد غذایی حاوی پتاسیم بالا شامل موز، پرتقال، گوجه فرنگی، اسفناج و سیب زمینی می باشد. نمونه های مواد غذایی کم پتاسیم سیب، هویج، لوبیا سبز، انگور و توت فرنگی است. آگاه باشید که بسیاری از جایگزین های نمک حاوی پتاسیم است، در نتیجه اگر نارسایی کلیه دارید، به طور کلی از مصرف آن ها پرهیز کنید.
محدود کردن میزان مصرف پروتئین. پزشک متخصص تغذیه میزان مناسب پروتئین روزانه مورد نیاز شما را برآورد کرده و توصیه هایی بر طبق همان میزان مصرف خواهد داشت. غذاهای حاوی پروتئین بالا شامل گوشت بدون چربی، تخم مرغ، شیر، پنیر و لوبیا است. غذاهای کم پروتئین سبزیجات، میوه ها، نان و غلات می باشند.

پیشگیری

موارد زیر جهت کاهش خطر پیشرفت بیماری کلیه توصیه می شود:

داروهای بدون نسخه پزشک را طبق دستورالعمل آن ها مصرف کنید. زمانی که از داروهای مسکن از جمله آسپیرین، ایبوپروفن و استامینوفن بدون تجویز پزشک استفاده می کنید، طبق دستورالعمل خود دارو آن را مصرف کنید. استفاده بیش از حد از داروهای مسکن می تواند منجر به آسیب کلیه شود، در نتیجه اگر مبتلا به بیماری کلیه هستید، به طور کلی باید از مصرف آنها پرهیز کنید. در این باره که آیا این داروها برای سلامتی شما عوارضی ندارد با پزشک معالج خود مشورت کنید.
وزن متناسب خود را حفظ کنید. اگر وزنتان متناسب است، تلاش کنید تا با فعالیت های روزانه در طول هفته، آن را حفظ کنید. درصورتی که نیاز به کاهش وزن دارید، درباره راهکارهای مناسب کاهش وزن با پزشک خود مشورت کنید. اغلب اوقات این راهکارها شامل افزایش فعالیت های فیزیکی روزانه و کاهش مصرف کالری می باشد.
سیگار نکشید. استعمال دخانیات به کلیه هایتان آسیب وارد می کند و در صورت ابتلا به بیماری کلیه، این آسیب بیشتر می شود. اگر عادت به سیگار کشیدن دارید، درباره راهکارهای ترک سیگار با پزشک خود مشورت کنید. عضویت در گروه های حمایتی، مشاوره و مصرف دارو به ترک سیگار کمک می کند.
با کمک پزشک معالجتان وضعیت پزشکی خود را مدیریت کنید. اگر مبتلا به بیماری ها و امراضی هستید که خطر بیماری کلیه را افزایش می دهد، جهت کنترل آن ها با پزشک همکاری کنید. درباره انجام آزمایشاتی که علائم آسیب کلیه را بررسی می کند، با پزشک مشورت کنید.

علائم:

اگر آسیب کلیه به کندی پیشرفت کند، علائم و نشانه های ابتلا به نارسایی مزمن کلیه به تدریج بروز می کنند. علائم و نشانه های ابتلا به نارسایی مزمن کلیه شامل موارد زیر است:

تهوع
استفراغ
بی اشتهایی
ضعف و خستگی
اختلالات خواب
تغییر در میزان دفع ادرار
کاهش هوشیاری ذهنی
گرفتگی عضلات
تورم پا و قوزک
خارش مداوم
درد در قفسه سینه، به دلیل افزایش سطح مایعات اطراف قلب
تنگی نفس، به دلیل افزایش میزان مایعات در شش ها
فشار خون بالا (هایپرتنشن) که کنترل آن دشوار است

علائم و نشانه های بیماری کلیه اغلب نا مشخص اند، به این معنا که می توانند به دلیل ابتلا به دیگر بیماری ها بروز کنند. از آن جایی که کلیه ها بسیار انعطاف پذیر و قادر به جبران نقص عملکرد می باشند، علائم و نشانه های ابتلا به این بیماری تا زمانی که آسیب جبران ناپذیری پیش بیاید، ظاهر نمی شوند.

عوارض

نارسایی مزمن کلیه می تواند همه قسمت های بدن شما را تحت تاثیر قرار دهد. عوارض ممکن، شامل موارد زیر است:

احتباس مایعات که می تواند موجب تورم دست و پاها، فشار خون بالا یا تجمع مایعات در شش ها ( تجمع آب میان بافتی در ریه ها) شود
افزایش ناگهانی سطح پتاسیم در خون هایپرکالمی) که به توان عملکرد قلب آسیب می زند و می تواند تهدید کننده حیات باشد
بیماری قلبی و عروقی (کاردیوواسکیولار)
استخوان های ضعیف و افزایش خطر شکستگی استخوان
کم خونی
کاهش میل جنسی، اختلال نعوظ یا کاهش باروری
آسیب سیستم عصبی مرکزی که سبب بروز مشکلاتی در تمرکز حواس، تغییر خلق و خو یا سیژر می شود
کاهش عکس العمل سیستم ایمنی که شما را در مقابل عفونت آسیب پذیر می کند
پریکاردیت یا التهاب بافت کیسه مانندی که پیرامون قلب را پوشانده است (پریکاردیوم)
عوارض بارداری که خطراتی برای مادر و جنین در حال رشد به همراه دارد
خسارت جبران ناپذیر کلیه ها (مرحله نهایی نارسایی کامل کلیه) که در نهایت فرد مبتلا برای زنده ماندن نیازمند دیالیز یا پیوند کلیه می باشد