اطلاعات بيماري

غش - سنکوپ (fainting - syncope)

در علم پزشکی برای غش کردن واژه سنکوپ استفاده می شود. غش به معنای از دست دادن ناگهانی هوشیاری است. حالتی موقتی که معمولا به دلیل فقدان اکسیژن در مغز، ایجاد می شود. فقدان اکسیژن در مغز علل زیادی می تواند داشته باشد از جمله هیپوتنشن (فشار خون پایین).

سنکوپ چیست؟

گاهی سنکوپ تنها یک غش ساده است بدون اینکه از نظر پزشکی اهمیت داشته باشد. اما گاهی در پس این اتفاق، علل مهمی نهفته است که نیازمند توجه و پیگیری است. موارد غش باید بعنوان یک اورژانس پزشکی مورد درمان قرار گیرند تا زمانیکه علت آن مشخص و علائم درمان شود. اگر فردی غش های تکرار شونده دارد باید به پزشک مراجعه کند.
اغلب افراد اگر غلظت اکسیژن جو به کمتر از 16 درصد برسد، به دلیل هیپوکسی (کمبود اکسیژن در بافت ها) غش می کنند. اگر غلظت اکسیژن به کمتر از 11 درصد برسد، ممکن است در مواردی مرگ به دلیل خفگی نیز رخ دهد.مقدار اکسیژن موجود در هوا به فشار جزئی جو بستگی دارد. استنشاق گاز تحت فشار با غلظت اکسیژن زیر 16 درصد برای غواصی که در زیر آب است، باعث هیپوکسی نمی شود چون هوا تحت فشار است.
سنکوپ بدلیل هیپوکسی در اثر عواملی چون مشکلات ریه، مشکلات گردش خون یا مسمومیت مونوکسیدکربن نیز اتفاق می افتد. بعضی افراد با دیدن خون، یا آمپول زدن یا دیدن کسی با چنین وضعیتی دچار حالت غش می شوند.

تشخیص:

آیا نیاز به انجام آزمون خاصی خواهم داشت؟

به احتمال زیاد خیر. اغلب افرادی که دچار سنکوپ می‌شوند، نیاز به انجام آزمایش خاصی ندارند، به ویژه اگر این عارضه تنها یک بار برایشان اتفاق افتاده باشد، اما در صورتی‌که پزشک شما بر این عقیده باشد که نیاز به بررسی‌های بیشتر دارید، احتمالا آزمون‌های زیر را برای شما درخواست خواهد کرد:

گرفتن نوار قلب: برای بررسی فعالیت الکتریکی قلب و مشخص شدن الگوی غیرطبیعی ضربان آن.
ماساژ سینوس کاروتید: برای انجام این آزمون، پزشک حین گرفتن نوار قلب با دست به آرامی فشاری روی یکی از عروق گردن شما وارد کرده و تغییرات احتمالی را در نوار قلب شما بررسی می‌کند. در صورتی که رگ شما بیش از حد به فشار حساس باشد، تغییرات چشمگیری در تعداد ضربان قلب شما روی نوار مشاهده خواهد شد.
اکوکاردیوگرافی: در این آزمون ضخامت دیواره‌ها، حجم حفرات و وضعیت دریچه‌های قلب بررسی شده و ضخیم‌شدگی بیش از حد ماهیچه‌های قلبی و اختلالات دریچه‌ای به خوبی مشخص می‌شوند.
پایش درازمدت یا خانگی ضربان قلب: در این آزمون یک دستگاه پایشگر ضربان و فشار خون به مدت 1 تا 2 روز به فرد متصل شده و وضعیت این متغیرها را در طول این زمان و هنگام فعالیت‌های مختلف ثبت می‌کند. نوع دیگری از این دستگاه‌ها، این‌گونه استفاده می‌شوند که فرد به محض احساس علائم دکمه‌ای را روی دستگاه فشار داده و تنها ضربان قلب و تغییرات همان زمان را در دستگاه ثبت و ضبط می‌کند.
آزمون میز تیلت: برای این آزمون فرد روی یک میز متحرک دراز کشیده و ضربان قلب و فشار خون وی، هنگامی که به همراه میز از حالت خوابیده به ایستاده و بالعکس تغییر وضعیت داده می‌شود، توسط دستگاه بررسی و ثبت می‌شود.

دلایل:

سنکوپ درواقع مکانیسمی است که مغز برای زنده نگه داشتن ما استفاده می کند. اگر سطح خون و اکسیژن مغز به مقدار قابل توجهی کاهش پیدا کند، مغز بلافاصله سایر بخش های غیر حیاتی بدن را خاموش می کند تا ذخایر بدن بتوانند بر روی اندام های حیاتی، تمرکز کنند.
وقتی مغز سطح پایین اکسیژن را تشخیص می دهد، بدن شروع به تنفس سریع می کند (هایپرونتیلیشن) تا اکسیژن را به سطح قبلی برگرداند.
بالطبع در این حالت ضربان قلب نیز افزایش می یابد تا اکسیژن بیشتری را به مغز برساند. این افزایش ضربان قلب باعث هیپوتنشن (افت فشار خون) در دیگر بخش های بدن می گردد، چون مغز پر از خون شده است (به قیمت کاهش خون در سایر بخش های بدن).
هایپرونتیلیشن وقتی با هیپوتنشن ترکیب شود نتیجه آن از دست دادن موقتی هوشیاری، ضعف عضلات و سنکوپ (غش) است.

انواع مختلفی از سنکوپ وجود دارد که بیانگر علت زمینه ای کاهش ذخیره خون/اکسیژن مغز است:

1- سنکوپ نوروکاردیوژنیک: این سنکوپ که به سنکوپ واکنشی، حادثه وازوواگال، پاسخ وازوواگال، حمله وازوواگال و سنکوپ وازوواگال نیز معروف است وقتی اتفاق می افتد که چیزی باعث سوء عملکرد موقتی در سیستم خودکار عصبی گردد. سیستم خودکار عصبی بر ضربان قلب، گوارش، سرعت تنفس، ترشح بزاق، تعریق، قطر مردمک، ادرار کردن و تحریک جنسی تاثیر می گذارد. درحالیکه بیشتر اعمال آن، غیر ارادی هستند برخی مانند نفس کشیدن با ذهن خدوآگاه فرد همزمان کار می کند.
در سنکوپ نوروکاردیوژنیک، فرد هیپوتنشن و کاهش ضربان قلب را تجربه می کند و مغز دچار افت موقت اکسیژن/خون می گردد. محرک های زیر عامل بروز هستند:

دیدن ناگهانی چیزی که ناخوشایند یا شوکه کننده است مثل خون
حضور ناگهانی و اتفاقی در یک حادثه ترسناک
غم ناگهانی شدید مثل شنیدن خبر فوت عزیزان
موقعیت یا حادثه بشدت شرم آور
ایستادن به مدت طولانی. گاهی سربازها مجبورند زیاد بایستند یا...
قرار داشتن در یک مکان گرم و گرفته به مدت طولانی

2- سنکوپ فیزیکی: درواقع نوعی سنکوپ نوروکاردیوژنیک است اما علت آن بیشتر فیزیکی است تا حسی، روحی یا انتزاعی.مثال هایی از انبوه علت های محرک این نوع سنکوپ:

سرفه کردن
مدفوع کردن
بلند کردن وزنه سنگین و سایر فعالیت های سخت فیزیکی
عطسه کردن
ادرار کردن

3- افت فشار خون وضعیتی: این حالت زمانی اتفاق می افتد که فرد به سرعت از حالت نشسته یا دراز کشیده به حالت ایستاده قرار می گیرد و غش می کند؛ نیروی جاذبه جریان خون را به سمت پاها می کشد و در نتیجه در سایر قسمت های بدن فشار خون کاهش می یابد. سیستم عصبی بدن با بالا بردن ضربان قلب و تنگ کردن رگ های خونی واکنش نشان می دهد تا فشار خون را تثبیت کند. بااین حال گاهی چیزی این فرایند تثبیت را تضعیف می کند. که نتیجه آن کاهش ذخیره خون/اکسیژن مغز و غش کردن فرد خواهد بود.

افت فشار خون وضعیتی ممکن است بدلایل زیر اتفاق بیفتد:

تعریق شدید: اگر سطح مایعات بدن کاهش یابد فشار خون نیز کاهش خواهد یافت. اگر ادامه این روند به اندازه ای کافی باشد که تثبیت فشار خون برای سیستم عصبی سخت شود، باعث می شود خون/اکسیژن کمتری به مغز رسیده و احتمال غش بالا برود.
دیابت درمان نشده: در این حالت بیمار بیش از حالت معمول ادرار می کند و بدنش کم آب می گردد. اگر غلظت گلوکز خون بالا برود احتمال آسیب به برخی از اعصاب بخصوص آنهایی که فشار خون را تنظیم می کنند، وجود دارد.
برخی داروها» برخی داروهای مدر، بتابلاکرها و آنتی هایپرتنسیوها ممکن است باعث افت فشار خون وضعیتی در برخی بیماران گردند.
الکل: مصرف بیش از حد الکل می توان دباعث غش شود
برخی بیماریهای عصبی: مثل بیماری پارکینسون که ممکن است مشکلاتی برای سیستم عصبی ایجاد کنند و باعث افت فشار خون وضعیتی گردند.
سندرم سینوس کاروتید: این بیماری باعث بیهوشی موقت در اثر فشار وارد بر سنسورهای فشار (سینوس کاروتید) در شریان کاروتید (سرخرگ های اصلی که خون را به مغز می رسانند) می گردد. برخی بیماران ممکن است سینوس کاروتیدی بیش از حد حساسی داشته باشند به این ترتیب که هر گونه تحریک فیزیکی سینوس کاروتید باعث افت فشار خون و نهایتا غش کردن بیمار گردد. این حالت می تواند زمانی اتفاق بیفتد که فرد سر خود را از یک طرف به طرف دیگر بچرخاند، لباس یقه تنگ یا کروات بپوشد یا در حین اصلاح کردن از روی سینوس کاروتید عبور کند. این وضعیت بیشتر در مردان بالای 50 سال دیده می شود.
سنکوپ کاردیاک: یک مشکل قلبی زمینه ای باعث افت ذخیره اکسیژن/خون مغز می گردد. بیماری هایی که ممکن است این سنکوپ را ایجاد کنند شامل موارد زیر می باشند:

آریتمی: ضربان نامنظم قلب
استنوزیس: انسداد دریچه های قلب
هیپرتنشن: فشار خون بالا
حمله قلبی: عضله قلب بدلیل دریافت نکردن کافی خون، می میرد

آیا سنکوپ خطرناک است؟

در بسیاری از موارد وقوع سنکوپ به خودی‌خود مسئله خطرناکی به حساب نمی‌آید، اگرچه اگر بیمار در زمان غش کردن سقوط کرده و به زمین بیافتد یا سنکوپ در زمان رانندگی فرد رخ دهد، بروز آسیب‌های جدی دور از انتظار نخواهد بود. برای اطمینان بیشتر بهتر است در صورت بروز سنکوپ تا مشورت با پزشک خود از رانندگی بپرهیزید.

مراقبت:

مراجعه به بیمارستان

وقتی به بیمارستان مراجعه می کنید، پزشکان فشار خون شما را کنترل می کنند و از شما می پرسند که از چه داروهایی استفاده می کنید. ممکن است مقداری خون یا نوار قلب از شما گرفته شود تا مشخص شود تپش قلب شما نامنظم است یا خیر. ممکن است علت غش کردن شما به سرعت مشخص شود. یا اینکه مستلزم آزمایشات بیشتر باشد. اغلب اوقات جوان ها با علائم سنکوپ وازوواگال بستری نمی شوند. اما در امریکا روی بیماران با سن 50 و بالاتر آزمایشات دیگری انجام می شود، این به آن علت است که عوامل مهم غش معمولا در سالمندان ظهور پیدا می کند. علی رغم بستری شدن و انجام آزمایشات روی فرد، گاهی اوقات علت غش مشخص نمی شود.

چه باید کرد

در نهایت اگر دچار غش می شوید یا اینکه مکررا احساس می کنید می خواهید غش کنید، نیاز به ارزیابی های پزشکی دارید. به تمام نشانه هایی که قبل یا بعد از غش کردن دارید به دقت توجه کنید. از کسی که از حال رفتن شما را دیده است بخواهید چیزی را که مشاهده کرده توضیح دهد. تمامی این اطلاعات می تواند به پزشک شما جهت تشخیص مشکل کمک کند.
درمان سنکوپ بسته به علت به وجود آورنده آن متفاوت است. در بسیاری از موارد تنها اقدام لازم خودداری از قرار گرفتن در موقعیت‌هایی است که سبب بروز این پدیده می‌شوند. ممکن است در موارد نادری نیاز به اقدامات درمانی باشد. به عنوان مثال، درصورتی‌که ضربان قلب شما بسیار آهسته بوده و سبب بروز سنکوپ در شما شده باشد، ممکن است نیاز به استفاده از ضربان‌ساز مصنوعی یا پیس‌میکر داشته باشید. این وسیله، یک دستگاه کوچک است که زیر پوست شما کار گذاشته شده و به قلب کمک می‌کند تا با سرعت مناسبت یا الگوی منظمی بتپد.

اگر کودکم دچار سنکوپ شد، چه؟

اگر فرزند خردسالتان دچار سنکوپ شد، او را به پیش پزشک برسانید. اغلب دلایل بروز سنکوپ در کودکان خطرناک و جدی نبوده و بیشتر ناشی از واکنش وازوواگال هستند. سنکوپ ممکن است در کودکان به دلایل زیر نیز رخ دهد:

در صورتی‌که نفسشان را برای مدت طولانی حبس کنند.
هنگام برخاستن یا تغییر وضعیت ناگهانی از حالت خوابیده به وضعیت نشسته، دچار افت فشار خون شوند.
دارو، الکل یا مواد دیگری را فرو داده باشند.
در صورتی‌که با گاز مونوکسید کربن مسموم شده باشند.
در موراد بسیار نادری، سنکوپ در کودکان بسیار خطرناک بوده و حتی می‌تواند کشنده باشد. از جمله این موارد می‌توان به مشکلات جدی قلبی، گرمازدگی شدید و نوعی واکنش شدید حساسیتی (که به آن آنافیلاکسی می‌گویند)، اشاره کرد.

آیا می‌توان از بروز مجدد سنکوپ پیشگیری کرد؟

با انجام کارهای زیر ممکن است بتوانید از احتمال تکرار این عارضه در خود کاهش دهید:

علتی را که سبب بروز سنکوپ در شما شده، شناسایی کنید.
اگر فعالیت یا وضعیتی سبب بروز سنکوپ در شما می‌شود، سعی کنید تا جایی که امکان دارد از قرار گرفتن در این وضعیت یا انجام این فعالیت‌ها خودداری کنید.
اگر استفاده از دارویی زمینه‌ساز بروز سنکوپ در شما شده، می‌توانید از پزشک خود بخواهید تا در صورت امکان داروی دیگری را جایگزین این دارو کند.
در صورتی‌که سنکوپ شما ناشی از بیماری قلبی است، درمان مشکل قلبی می‌تواند از بروز مجدد این عارضه پیشگیری کند.
هنگامی که حس می‌کنید در شرف سنکوپ هستیدT روی زمین دراز کشیده و پاهایتان را بالاتر از بدنتان قرار دهید تا خون‌رسانی به مغزتان افزایش یابد

علائم:

پیش سنکوپ در مقابل سنکوپ

پیش سنکوپ زمانی است که شخص وقایعی که حین غش کردن اتفاق افتاده را به خاطر می آورد مثل گیجی، تاری دید، ضعف عضلات و زمین خوردن پیش از آنکه سر فرد به جایی اصابت کرده و هوشیاری اش را از دست بدهد.
سنکوپ زمانی است که فرد ممکن است احساس گیجی و کاهش بینایی را به خاطر بیاورد اما زمین خوردن را به یاد نمی آورد.

علائم سنکوپ

احساس سنگینی در پاها
تاری دید
گیجی
احساس گرما یا داغی
سبکی سر، گیجی، احساس شناوری
حالت تهوع
تعریق
استفراغ
خمیازه

وقتی فرد غش می کند علائم زیر ممکن است مشاهده شود:

فرد ممکن است زمین بخورد
فرد ممکن است به یکباره زمین بخورد
فرد ممکن است به شکل غیرطبیعی رنگ پریده باشد
ممکن است افت فشار خون داشته باشد
ممکن است نبض ضعیفی داشته باشد