منونوکلئوز عفونی (Infectious mononucleosis)

«منونوکلئوز عفونی» -مونو- اغلب با نام بیماری بوسه شناخته می شود. ویروس عامل مونو با بزاق دهان منتقل می شود، بنابراین ممکن است با یک بوسه به آن مبتلا شوید، اما عطسه، سرفه یا استفاده از لیوان و ظرف مشترک هم می تواند عامل ابتلا به منونوکلئوز باشد. با این وجود این بیماری مثل بعضی از بیماری های عفونی و سرما خوردگی مسری نیست.
معمولا منونوکلئوز در بزرگسالان و جوانان با تمام علایم و نشانه های آن بروز می کند و در کودکان خردسال علایم کمتری دیده می شود و عفونت آن درست تشخیص داده نمی شود.
در صورت ابتلا به منونوکلئوز مراقبت از بعضی از عوارض آن مانند بزرگ شدن طحال اهمیت ویژه ای دارد؛ استراحت و مصرف مایعات کافی راه حل طلایی بهبود است.

تشخیص:

معاینه جسمی

پزشک با توجه به مدت زمانی که دچار علایم و نشانه ها بوده اید و با انجام معاینات جسمی به تشخیص منونوکلئوز می پردازد. پزشک به دنبال علایمی چون تورم غدد لنفاوی، لوزه ها، کبد و طحال می گردد و ارتباط آنها را با نشانه های توصیفی بیمار مورد توجه قرار می دهد.
 

آزمایش خون

  • آزمایش پادتن: اگر نیازی به تایید بیشتر باشد آزمایش مونو اسپات انجام می شود تا پادتن های ویروس اپشتین بار مورد بررسی قرار بگیرد. نتیجه این آزمایشِ غربالگری یک روزه آماده می شود، اما در هفته اول ابتلا، بیماری قابل تشخیص نیست. یک آزمایش پادتن دیگر هم وجود دارد که زمان نتیجه دهی آن طولانی تر است، اما امکان دارد برخی از پزشکان آن را تجویز کنند.
  • آزمایش تعداد گلبول های سفید: این آزمایش برای بررسی بالا رفتن تعداد گلبول های سفید –لنفوسیت ها- یا ناهنجاری در آن هاست که بیماری منونوکلئوز را تایید نمی کند، اما ممکن است جزو آزمایش های مورد نیاز باشد.

دلایل:

شایع ترین علت منونوکلئوز، ویروس اپشتین بار است، اما ویروس های دیگری هم هستند که این بیماری را ایجاد می کنند.
 منونوکلئوز معمولا خیلی شدید نیست، بسیاری از بزرگسالانی که در تماس با ویروس اپشتین بار قرار گرفته اند پادتن هایی تولید می کنند که آنها را نسبت به ابتلای دوباره ایمن می کند.
 

پیشگیری

منونوکلئوز با بزاق دهان منتشر می شود. اگر مبتلا به این ویروس شدید، باید با پرهیز از بوسیدن دیگران و استفاده از لیوان، ظروف و غذاهای مشترک از انتشار آن جلوگیری کنید. این روش پیشگیرانه را چند روز یا حتی بیشتر ادامه دهید تا مطمئن شوید تبتان فروکش کرده است. ویروس اپشتین بار می تواند ماه ها بعد از آلوده کردن شما در بزاق دهانتان بماند. منونوکلئوز هیچ واکسنی ندارد.
 

مراقبت:

هیچ راه درمانی مشخصی برای منونوکلئوز عفونی وجود ندارد. آنتی بیوتیک ها در مقابل عفونت های ویروسی بی اثرند. درمان منونوکلئوز استراحت در رختخواب، مصرف مواد غذایی خوب و نوشیدن مایعات فراوان است.
 

داروها

  1. درمان عفونت های ثانویه: گاهی اوقات گلودرد منونوکلئوز به صورت عفونت استرپتوکوکی بروز می کند. عفونت سینوس یا لوزه ها هم جزو عفونت های محتمل است. برای درمان این عفونت ها به آنتی بیوتیک نیاز است.
  2. خطر راش پوستی در اثر مصرف بعضی از داروها: پزشکان به مبتلایان به منونوکلئوز آموکسی سیلین یا دیگر پنی سیلین ها را تجویز نمی کنند، زیرا حتی مصرف یکی از این داروها با خطر ایجاد راش و تحریکات پوستی همراه است. این تحریکات لزوما به معنی بروز واکنش آلرژیک به دارو نیست. در صورت نیاز از داروهایی استفاده می شود که امکان ایجاد راش در آن ها کمتر باشد.
 

سبک زندگی و مراقبت های خانگی

علاوه بر استراحت فراوان در رختخواب نکات زیر هم به تخفیف علایم کمک می کند:
  • آب و آبمیوه فراوان بنوشید: مایعات به خروج تب و گلو درد از بدن و به پیشگیری از بی آبی کمک می کنند.
  • از مسکن های بدون نسخه استفاده کنید: استامینوفن یا ایبوپروفن را تنها برای تخفیف درد و تب مصرف کنید. این دارو ها خاصیت ضد ویروسی ندارند.
  • در مصرف آسپرین برای کودکان و نوجوانان احتیاط کنید: کودکان و نوجوانانی که در حال بهبود از آبله مرغان یا علایم آنفولانزا هستند به هیچ عنوان نباید از آسپرین استفاده کنند. ممکن است دچار بیماری نادر و مهلکی به نام سندرم ری شوند.
  • غرغره با آب نمک: برای بهبود گلو درد چند بار در روز آب نمک غرغره کنید. نصف قاشق چایخوری نمک را در 200 سی سی آب گرم حل کنید.
 
برای بازگشت به ورزش و فعالیت های جسمی صبور باشید
بیشتر علایم و نشانه های منونوکلئوز ظرف چند هفته از بین می رود، اما دو تا سه ماه طول می کشد تا احساس کنید کاملا بهبود یافته اید. نکته طلایی این است که هر چه بیشتر استراحت کنید زودتر خوب می شوید. اگر زودتر از این به سراغ کار و برنامه روزانه تان بروید خطر عود بیماری را بالا می برید.
برای کاهش خطر پارگی طحال حداقل یک ماه برای شروع کارهای سنگین صبر کنید. ترکیدگی طحال یک وضعیت اورژانس است و با خونریزی شدیدی همراه است.
از پزشک بپرسید چه زمانی می توانید فعالیت هایتان را آغاز کنید، ممکن است به شما ورزش هایی را تجویز کند که با انجام آنها به تدریج به زندگی روزمره بازگردید و توان خود را بازیابید.
بهبودی منونوکلئوز چند هفته طول می کشد، ظرف این مدت با بدن خود مدارا کنید تا با عفونت مبارزه کند. جوانان می بایست کلاس و مهمانی و فعالیت های تیمی را کنار بگذارند.
منونوکلئوز لزوما نیازی به قرنطینه ندارد. بسیاری از افراد نسبت به ویروس اپشتین بار ایمنی دارند، زیرا در کودکی به آن مبتلا شده اند، اما در خانه ماندن برای خود بیمار گزینه بهتری است، زیرا با استراحت به بهبود سریع خود کمک می کند.

علائم:

علایم و نشانه های منونوکلئوز:
  • خستگی
  • گلو درد، گاهی گلودرد استرپی که با آنتی بیوتیک بهبود نمی یابد
  • تب
  • تورم غدد لنفاوی در گردن و زیر بغل
  • تورم لوزه
  • سردرد
  • راش پوستی
  • تورم نرم طحال
این ویروس دوره نهفتگی حدود 4 تا 6 هفته دارد، البته در کودکان خردسال این دوره کوتاه تر است. معمولا علایم و نشانه هایی مانند تب و گلو درد ظرف چند هفته از بین می روند، اما بهبود خستگی، بزرگ شدن غدد لنفاوی و تورم طحال چند هفته بیشتر طول می کشد.
 

چه وقت به پزشک مراجعه کنیم

اگر با این علایم روبرو شدید و استراحت و رعایت رژیم غذایی سالم باعث نشد ظرف یک تا دو هفته بهبود پیدا کنید یا اگر علایم شما دوباره بازگشت به پزشک مراجعه کنید.
 

عوارض

عوارض منونوکلئوز از خود بیماری جدی تر است.
 

بزرگی طحال

ممکن است منونوکلئوز منجر به بزرگی طحال شود. در موارد شدید امکان ترکیدگی  طحال و بروز درد های ناگهانی و تیر کشنده در سمت چپ بخش بالایی شکم وجود دارد. اگر با چنین دردی مواجه شدید به سرعت به مراکز پزشکی مراجعه کنید شاید به عمل نیاز داشته باشید.
 

مشکلات کبدی

  • هپاتیت: التهاب خفیف کبد
  • یرقان: زردی گهگاه پوست و بخش سفید چشم
 

عوارضی با شیوع کمتر

ویروس اپشتین بار در مبتلایان به ضعف سیستم ایمنی موجب بیماری های زیادی می شود. کسانی که مبتلا به ایدز هستند یا افرادی که بعد از عمل پیوند از داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی استفاده می کنند، از جمله این افراد هستند.