فلج اطفال (Poliomyelitis)
پولیومیلیت Poliomyelitis یا «فلج اطفال» نوعی بیماری ویروسی است که در آن ویروس مولد بیماری موجب آسیب تعدادی از سلول های نخاع شده و بدنبال آن تعدادی از عضلات اندام های بیمار فلج میشوند. این بیماری با انجام واکسیناسیون تا حد زیادی در بسیاری از نقاط دنیا ریشه کن شده است ولی در بعضی کشورها مانند پاکستان و افغانستان همچنان وجود دارد.
ویروس این بیماری می‌تواند از طریق تماس مستقیم با فرد آلوده یا تماس با مخاط دهان یا بینی فرد آلوده، وارد بدن شود. عامل بیماری پس از ورود به بدن، در گلو تکثیر شده و از طریق گردش خون یا مایع لنف، در بدن حرکت کرده و پس از رسیدن به نخاع، به سلول‌های نخاع حمله می‌کند و با نابود کردن این سلول‌ها در واقع کار انتقال پیام عصبی مغز به اندام‌های حرکتی را مختل کرده و در نتیجه حرکت برخی اعضای بدن مختل شده و فلج پیش می‌آید.
ویروس این بیماری می‌تواند از طریق تماس مستقیم با فرد آلوده یا تماس با مخاط دهان یا بینی فرد آلوده، وارد بدن شود. عامل بیماری پس از ورود به بدن، در گلو تکثیر شده و از طریق گردش خون یا مایع لنف، در بدن حرکت کرده و پس از رسیدن به نخاع، به سلول‌های نخاع حمله می‌کند و با نابود کردن این سلول‌ها در واقع کار انتقال پیام عصبی مغز به اندام‌های حرکتی را مختل کرده و در نتیجه حرکت برخی اعضای بدن مختل شده و فلج پیش می‌آید.
تشخیص:
- عکس العمل غیرطبیعی
- سفتی پشت
- هنگامی که بیمار به پشت دراز کشیده است، بلند کردن سر و پاهایش مشکل است.
- سفتی و خشکی گردن
- مشکل در خم کردن گردن
- مشکل در بلع و تنفس
آزمایشات تشخیصی عبارتند از:
- بررسی ترشحات گلو، مدفوع و یا مایع نخاع
- معاینه مایع مغزی نخاعی
- میزان آنتی بادی های خون
دلایل:
پولیوویروس از راه تماس مستقیم با فرد آلوده به ویروس یا برخی موارد از راه غذا یا آب آلوده منتقل می شود. فرد بیمار این ویروس را تا هفته ها در مدفوع خود حمل و منتقل می کند. کسانی که این ویروس را در بدنشان دارند اما علایمی نشان نمی دهند هم می توانند ویروس را منتقل کنند.
پولیوویروس کودکان کمتر از 5 سال را درگیر می کند با اینحال کسانی که واکسینه نشده اند هم در معرض خطر بیماری قرار دارند.
پولیوویروس کودکان کمتر از 5 سال را درگیر می کند با اینحال کسانی که واکسینه نشده اند هم در معرض خطر بیماری قرار دارند.
مراقبت:
هدف از درمان فلج اطفال عبارت است از:
- کنترل علائم
- استراحت کردن
- دادن آنتی بیوتیک برای عفونت دستگاه ادراری
- گرمای مرطوب برای کاهش درد و گرفتگی عضلانی(می توانید از حوله گرم استفاده کنید)
- مسکن ها برای تسکین سردرد، درد عضلانی و گرفتگی عضلات
- استفاده از دستگاه تصفیه هوا برای خوب نفس کشیدن
- درمان های فیزیکی مثل آتل ها و کفش های اصلاحی برای جلوگیری از بد شکل شدن عضله و بهبود عملکرد عضله
- جراحی ارتوپدی برای بهبود قدرت و عملکرد عضله
- رژیم غذایی صحیح
روند بهبودی فلج اطفال
بستگی به نوع فلج و منطقه تحت تاثیر دارد. بیشتر مواقع اگر مغز و نخاع درگیر نشده باشند، بهبودی کامل صورت می گیرد. اگر مغز و نخاع درگیر شده باشد، ممکن است منجر به فلج شود و یا در اثر مشکلات تنفسی، بیمار فوت کند. عفونتی که در نخاع و یا مغز وجود دارد، موجب افزایش مشکلات تنفسی می گردد. اما در بیشتر مواقع، ناتوانی شایع تر از مرگ می باشد.
پیشگیری
تنها شیوه پیشگیری از بیماری فلج اطفال انجام واکسیناسیون به موقع است، زیرا واکسن فلج اطفال تا 90 درصد جلوی ابتلا به این بیماری را می‌گیرد.
واکسن خوراکی فلج اطفال در مناطقی که این بیماری به طور کامل ریشه کن نشده، استفاده می‌شود و در سه نوبت اول موقع تولد و دو نوبت بعدی هر کدام با چهار هفته فاصله از نوبت‌های قبل به اطفال خورانده می‌شود.
نوع دیگری از واکسن فلج اطفال وجود دارد که به آن واکسن غیرفعال می‌گویند و در مناطقی که این بیماری به صورت محدود وجود دارد کاربرد دارد و در چهار نوبت دوماهگی، چهار ماهگی، 6 تا 18 ماهگی و 4 تا 6 سالگی تزریق می‌کنند.
فلج اطفال بسته به نوع فلج و منطقه درگیر ممکن است بهبود پیدا کند یا خیر. یعنی اگر مغز و نخاع بیمار درگیر شده باشد، فلج اندام‌ها رخ می‌دهد و در برخی مواقع حتی عفونت موجود، موجب تشدید مشکلات تنفسی شده و حتی منجر به فوت بیمار می‌شود.
بندرت بعد از واکسیناسیون با واکسنی که از ویروس زنده ضعیف شده تهیه شده ممکن است فرد واکسینه شده دچار بیماری فعال شده و فلج شود. این احتمال در حدود یک نفر در هر 2/5 میلیون نفر است.
واکسن خوراکی فلج اطفال در مناطقی که این بیماری به طور کامل ریشه کن نشده، استفاده می‌شود و در سه نوبت اول موقع تولد و دو نوبت بعدی هر کدام با چهار هفته فاصله از نوبت‌های قبل به اطفال خورانده می‌شود.
نوع دیگری از واکسن فلج اطفال وجود دارد که به آن واکسن غیرفعال می‌گویند و در مناطقی که این بیماری به صورت محدود وجود دارد کاربرد دارد و در چهار نوبت دوماهگی، چهار ماهگی، 6 تا 18 ماهگی و 4 تا 6 سالگی تزریق می‌کنند.
فلج اطفال بسته به نوع فلج و منطقه درگیر ممکن است بهبود پیدا کند یا خیر. یعنی اگر مغز و نخاع بیمار درگیر شده باشد، فلج اندام‌ها رخ می‌دهد و در برخی مواقع حتی عفونت موجود، موجب تشدید مشکلات تنفسی شده و حتی منجر به فوت بیمار می‌شود.
بندرت بعد از واکسیناسیون با واکسنی که از ویروس زنده ضعیف شده تهیه شده ممکن است فرد واکسینه شده دچار بیماری فعال شده و فلج شود. این احتمال در حدود یک نفر در هر 2/5 میلیون نفر است.
علائم:
انواع فلج اطفال
سه نوع عفونت فلج اطفال وجود دارد:
- بیماری تحت بالینی
- عفونت غیر فلج اطفال یا فلج نافرجام
- عفونت فلج اطفال
زمانی که ویروس وارد بدن می‌شود هیچ علامتی مشاهده نمی‌شود و به طور متوسط بین 7 تا 14 روز زمان لازم است تا اولین علایم بیماری مشاهده شود.
علایم اولیه فلج اطفال بسیار شبیه آنفلوانزا است و شامل تب، سردرد و گلو درد، استفراغ، مننژیت، احساس خستگی و درد و گرفتگی عضلات کمر، گردن، دست‌ها و پاها می‌شود.
این علایم عموما خود به خود تخفیف یافته و از بین می‌روند و طی یک هفته علایم ویژه فلج خود را نشان می‌دهد که عبارتند از درد و اسپاسم شدید عضلانی، ضعف شدید بدن پس از اندکی فعالیت، درد و ضعف عضلانی و تحلیل عضلات، حساسیت بیشتر در مقابل کاهش دمای محیط، مشکلات تنفسی و مشکل در بلع غذا.
شل شدن عضلات در این بیماری بیشتر در اندام‌های تحتانی دیده می‌شود. گاهی اوقات عضلات درگیر بهبود می‌یابند ولی در اکثر مواقع این اندام‌ها فلج باقی می‌مانند. به هر شکل وضعیت بیمار طی دو سال تثبیت می‌شود.
علایم اولیه فلج اطفال بسیار شبیه آنفلوانزا است و شامل تب، سردرد و گلو درد، استفراغ، مننژیت، احساس خستگی و درد و گرفتگی عضلات کمر، گردن، دست‌ها و پاها می‌شود.
این علایم عموما خود به خود تخفیف یافته و از بین می‌روند و طی یک هفته علایم ویژه فلج خود را نشان می‌دهد که عبارتند از درد و اسپاسم شدید عضلانی، ضعف شدید بدن پس از اندکی فعالیت، درد و ضعف عضلانی و تحلیل عضلات، حساسیت بیشتر در مقابل کاهش دمای محیط، مشکلات تنفسی و مشکل در بلع غذا.
شل شدن عضلات در این بیماری بیشتر در اندام‌های تحتانی دیده می‌شود. گاهی اوقات عضلات درگیر بهبود می‌یابند ولی در اکثر مواقع این اندام‌ها فلج باقی می‌مانند. به هر شکل وضعیت بیمار طی دو سال تثبیت می‌شود.
عوامل خطر فلج اطفال
- واکسینه نشدن با واکسن فلج اطفال
- مسافرت به مناطقی که در آن مناطق، فلج اطفال شایع است.
- مراقبت از بیماری که ویروس پولیو دارد.
- دست زدن به نمونه های آزمایشگاهی که حاوی ویروس زنده پولیو می باشند.
- داشتن سیستم ایمنی ضعیف، مثلا در بیماران مبتلا به ایدز.
- اگر بعد از تماس با پولیوویروس، استرس زیادی داشته باشید و یا فعالیت ورزشی شدید انجام دهید، باعث کاهش قدرت سیستم ایمنی می شود.
- افرادی که لوزه های خود را جراحی کرده اند.
عوارض ناشی از فلج اطفال
- پنومونی آسپیراسیون: تنفس مواد خارجی از قبیل غذا، مایعات و یا بزاق باعث ایجاد التهاب در ریه و راه های هوایی می شود.
- نارسایی سمت راست قلب: در درازمدت باعث افزایش فشار خون در شریان های ریوی و بطن راست قلب می شود.
- عدم تحرک
- مشکلات ریوی
- کاردیومیوپاتی (التهاب عضله قلب)
- فلج ایلئوس (عدم عملکرد روده): قسمتی از روده و یا تمام آن مسدود می شود و از دفع محتویات جلوگیری می کند.
- ادم ریوی: تجمع غیرطبیعی مایعات در ریه که باعث تنگی نفس می شود.
- شوک: بدن به میزان کافی خون ندارد و می تواند چندین عضو را تخریب کند.
- عفونت دستگاه ادراری
- ناتوانی و بدشکلی مفصل ران، قوزک و پاها