سکته گرمایی (Heat stroke)
سکته گرمایی بیماری است که در اثر گرم شدن بیش از حد بدن به دلیل قرار گرفتن طولانی مدت یا فعالیت فیزیکی زیاد در دمای بالا رخ می دهد. این حالت، جدی ترین شکل آسیب گرمایی و گرمازدگی است و زمانی علائم آن بروز می کند که دمای بدن به 40 درجه سانتی گراد یا بالاتر برسد.
سکته گرمایی نیازمند درمان فوری است چون می تواند به سرعت به مغز، قلب، کلیه ها و عضلات آسیب وارد کند. هرچه درمان به تاخیر بیفتد آسیب های وارده بیشتر می شود و احتمال عوارض جدی تر یا مرگ افزایش خواهد یافت.
سکته گرمایی نیازمند درمان فوری است چون می تواند به سرعت به مغز، قلب، کلیه ها و عضلات آسیب وارد کند. هرچه درمان به تاخیر بیفتد آسیب های وارده بیشتر می شود و احتمال عوارض جدی تر یا مرگ افزایش خواهد یافت.
دلایل:
- قرار گرفتن در معرض آب و هوای گرم: در نوعی از سکته گرمایی که سکته گرمایی غیرفعالیتی یا کلاسیک گفته می شود، قرار گرفتن در آب و هوای گرم منجر به افزایش دمای بدن می شود. این نوع سکته گرمایی معمولا پس از قرار گرفتن طولانی مدت مثلا دو یا سه روز در آب و هوای گرم و مرطوب اتفاق می افتد. این حالت بیشتر در سالمندان یا مبتلایان به بیماریهای مزمن بروز پیدا می کند.
- فعالیت شدید: سکته گرمایی فعالیتی در اثر افزایش دمای بدن بدلیل فعالیت فیزیکی شدید در آب و هوای گرم اتفاق می افتد. این حالت برای هرکسی ممکن است ایجاد شود اما در افرادی که به آب و هوای گرم عادت ندارند بیشتر احتمال رخ دادن است.
در سایر انواع سکته گرمایی، عوامل زیر دخیل است:
- پوشیدن لباس زیاد که مانع تهویه مناسب بدن و خنک شدنش می گردد.
- نوشیدن الکل که توانایی بدن برای تنظیم دمای خودش را کاهش می دهد.
- بی آب شدن بدن به دلیل اینکه آب از دست رفته با نوشیدن مایعات جبران نده است.
مراقبت:
درمان سکته گرمایی بر خنک کردن بدن فرد گرمازده و رساندن دمای بدنش به حد طبیعی متمرکز است تا از آسیب رسیدن به مغز و اندام های طبیعی بدن، جلوگیری شود. برای رسیدن به این هدف مراحل زیر توسط پزشک یا تیم اورژانس ممکن است انجام شود:
- غوطه ور کردن بیمار در آب سرد: غوطه ور کردن بیمار در وان پر از یخ یا آب سرد دمای بدنش را به سرعت کاهش می دهد
- استفاده از روش های خنک کنندگی تبخیری: برخی پزشکان به جای غوطه ور کردن بیمار در آب یخ ترجیح می دهند از روش تبخیر استفاده کنند. در این روش بدن با آب خنک مرطوب می شود و همزمان هوای گرم به کمک پنکه روی بدن اعمال می گردد تا آب تبخیر شده و پوست خنک شود.
- استفاده از پتو و کمپرس یخ: روش دیگر پوشاندن فرد در پتوهای مخصوص و گذاشتن کمپرس یخ در ناحیه گردن، کشاله ران، زیر بغل و کمر فرد است.
- دارو جهت از بین بردن لرز: اگر درمان های فوق که برای کاهش دمای بدن فرد استفاده می شود باعث ایجاد لرز در بیمار شود، پزشک داروهای شل کننده عضلات مثل بنزودیازپین به بیمار می دهد. لرز باعث افزایش دمای بدن و کاهش تاثیر مثبت درمان ها می گردد.
علائم:
- دمای بالای بدن: علامت اصلی سکته گرمای دمای بدن بالاتر از 40 درجه سانتی گراد است
- رفتار یا حالت روحی متغیر: گیجی، آشفتگی، سخن گفتن مبهم، کج خلقی، هذیان، تشنج و تب همگی از علائم سکته گرمایی است
- تغییر در تعریق: در سکته گرمایی ناشی از قرار گرفتن در آب و هوای گرم، با لمس پوست فرد، داغی و خشکی احساس می شود. با اینحال در سکته گرمایی ناشی از ورزش شدید لمس پوست، حس مرطوب می دهد.
- حالت تهوع و استفراغ
- پوست گلگون: با بالا رفتن دمای بدن، پوست شروع به قرمز شدن می کند
- تنفس سریع: تنفس سریع و عمیق می گردد
- بالا رفتن ضربان قلب: ضربان قلب بطور چشمگیری افزایش می یابد چون استرس گرما بار سنگینی بر روی قلب وارد می کند تا از عهده خنک کردن بدن برآید.
- سردرد
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
- اگر علائم فوق را در فرد گرمازده مشاهده کردید فورا با اورژانس 115 تماس بگیرید.
- تا رسیدن اورژانس اقدامات زیر را برای خنک کردن فرد انجام دهید:
- فرد را به محلی که سایه باشد برسانید.
- لباس های اضافه او را از تن خارج کنید.
- با هر وسیله ممکن او را خنک کنید؛ قرار دادن در لگن آب خنک، دوش آب سرد گرفتن، اسپری آب خنک روی بدن، قرار دادن وی مقابل پنکه همزمان با خیس کردن، کیسه یخ یا حوله خیس روی سر، گردن، زیر بغل و کشاله ران بیمار گذاشتن.