پای پرانتزی - ژنو واروم (Bowed legs - Genu varum)
زانوی پرانتزی در کودکان نوپا بسیار شایع است. وقتی کودکی با پای پرانتزی می ایستد یک فضای خالی بین زانوها و ساق پاهایش مشاهده می شود. این بدلیل انحنای یک یا هر دو پای او به سمت بیرون است. راه رفتن اغلب این ظاهر پرانتزی را بیش از حد واقعیش، نشان می دهد.
در بیشتر موارد زانوی پرانتزی با رشد کودک برطرف می شود. اگر تا سن 3 سالگی این عارضه اصلاح نشود ممکن است پای یک عامل زمینه ای در میان باشد مثل بیماری بلانت یا نرمی استخوان.
در نوجوانان هم گاهی پای پرانتزی مشاهده می شود. در بسیاری از این موارد کودک مورد نظر دارای چاقی و اضافه وزن است.
در بیشتر موارد زانوی پرانتزی با رشد کودک برطرف می شود. اگر تا سن 3 سالگی این عارضه اصلاح نشود ممکن است پای یک عامل زمینه ای در میان باشد مثل بیماری بلانت یا نرمی استخوان.
در نوجوانان هم گاهی پای پرانتزی مشاهده می شود. در بسیاری از این موارد کودک مورد نظر دارای چاقی و اضافه وزن است.
تشخیص:
ابتدا پزشک از کودک یک معاینه کلی انجام می دهد.
اگر کودک زیر 2 سال باشد و از سلامت عمومی برخوردار بوده و میزان قوس در هر دو پای او برابر باشد (پای پرانتزی متقارن) پزشک به شما خواهد گفت که نیاز به آزمایشات بیشتر تشخیصی نیست.
با اینحال اگر پزشک متوجه شود که میزان قوس در یک پا بیشتر از دیگری است دستور عکسبرداری از پا با اشعه ایکس داده می شود. عکسبرداری در حالت ایستاده بیماری بلانت یا نرمی استخوا نرا نشان خواهد داد.
اگر کودک بیش از 2/54 سال سن و پای پرانتزی متقارن دارد پزشک دستور عکسبرداری خواهد داد. در این سن احتمال اینکه کودک به بیماری بلانت نوزادان یا نرمی استخوان مبتلا باشدزیاد است. اگر در عکسبرداری علائم بیماری نرمی استخوان مشاهده شود پزشک برای تایید وجود این بیماری دستور آزمایش خون خواهد داد.
اگر کودک زیر 2 سال باشد و از سلامت عمومی برخوردار بوده و میزان قوس در هر دو پای او برابر باشد (پای پرانتزی متقارن) پزشک به شما خواهد گفت که نیاز به آزمایشات بیشتر تشخیصی نیست.
با اینحال اگر پزشک متوجه شود که میزان قوس در یک پا بیشتر از دیگری است دستور عکسبرداری از پا با اشعه ایکس داده می شود. عکسبرداری در حالت ایستاده بیماری بلانت یا نرمی استخوا نرا نشان خواهد داد.
اگر کودک بیش از 2/54 سال سن و پای پرانتزی متقارن دارد پزشک دستور عکسبرداری خواهد داد. در این سن احتمال اینکه کودک به بیماری بلانت نوزادان یا نرمی استخوان مبتلا باشدزیاد است. اگر در عکسبرداری علائم بیماری نرمی استخوان مشاهده شود پزشک برای تایید وجود این بیماری دستور آزمایش خون خواهد داد.
دلایل:
پای پرانتزی فیزیولوژیک
نوزادان هنگام تولد دچار حالت‌هایی در اندام‌ها به‌خصوص پاها هستند که ناشی از وضعیت قرارگیری‌شان داخل رحم است. یکی از این حالت‌ها پای پرانتزی است و بیشتر نوزادان در بدو تولد دچار آن هستند. این وضعیت به مرور و با بزرگ‌تر شدن کودک اصلاح می‌شود.
این حالت تقریبا تا حدود یک سالگی باقی می‌ماند. قوس پاها در کودکان چاق واضح‌تر و بیشتر به نظر می‌رسد. والدین نیز در زمان راه‌رفتن کودک توجه بیشتری به شکل اندام تحتانی او می‌کنند و نگرانی‌ها و سوال‌هایی برایشان پیش می‌آید و به پزشک مراجعه می‌کنند اما باید بگوییم نام این وضعیت پای پرانتزی فیزیولوژیک است و تا 5/2 سالگی کاملا اصلاح می‌شود، گرچه ممکن است در برخی موارد، حالت عکس این وضعیت یعنی زانوی ضربدری ایجاد شود. معمولا پای پرانتزی کودک به مرور بعد از راه افتادنش اصلاح می‌شود و به درمان هم نیازی ندارد.
یکی دیگر از دلیل‌هایی که امروز بیشتر از گذشته شاهد آن هستیم، چاقی در کودکان است. این چاقی علاوه بر هزار و یک دردسری که در حال و آینده فرزندانمان ایجاد می‌کند، زانوی پرانتزی را نیز به ارمغان می‌آورد! از آنجا که در کودک نوپا هنوز استخوان و ماهیچه‌ها بخوبی شکل نگرفته و تحمل وزن او را ندارند، اضافه وزن می‌تواند براحتی در پاها تغییر شکل ایجاد کرده و او را دچار زانوی پرانتزی کند. از سویی اگر اضافه وزنی هم در کار نباشد، همین که بچه‌ها زودتر از سن رشد خود شروع به راه‌رفتن کنند، این موضوع نیز می‌تواند باعث زانوی پرانتزی شود.
این حالت تقریبا تا حدود یک سالگی باقی می‌ماند. قوس پاها در کودکان چاق واضح‌تر و بیشتر به نظر می‌رسد. والدین نیز در زمان راه‌رفتن کودک توجه بیشتری به شکل اندام تحتانی او می‌کنند و نگرانی‌ها و سوال‌هایی برایشان پیش می‌آید و به پزشک مراجعه می‌کنند اما باید بگوییم نام این وضعیت پای پرانتزی فیزیولوژیک است و تا 5/2 سالگی کاملا اصلاح می‌شود، گرچه ممکن است در برخی موارد، حالت عکس این وضعیت یعنی زانوی ضربدری ایجاد شود. معمولا پای پرانتزی کودک به مرور بعد از راه افتادنش اصلاح می‌شود و به درمان هم نیازی ندارد.
یکی دیگر از دلیل‌هایی که امروز بیشتر از گذشته شاهد آن هستیم، چاقی در کودکان است. این چاقی علاوه بر هزار و یک دردسری که در حال و آینده فرزندانمان ایجاد می‌کند، زانوی پرانتزی را نیز به ارمغان می‌آورد! از آنجا که در کودک نوپا هنوز استخوان و ماهیچه‌ها بخوبی شکل نگرفته و تحمل وزن او را ندارند، اضافه وزن می‌تواند براحتی در پاها تغییر شکل ایجاد کرده و او را دچار زانوی پرانتزی کند. از سویی اگر اضافه وزنی هم در کار نباشد، همین که بچه‌ها زودتر از سن رشد خود شروع به راه‌رفتن کنند، این موضوع نیز می‌تواند باعث زانوی پرانتزی شود.
بیماری بلانت
بیماری بلانت که در کودکان نوپا و همچنین نوجوانان بروز می کند به دلیل ناهنجاری در صفحه رشد در قسمت بالای استخوان قلم پا (درشت نی،تیبا) ایجاد می شود. صفحات رشد در انتهای استخوان های بلند کودک واقع شده است. آنها طول و شکل استخوان بزرگسالان را تعیین می کنند.
در کودکان زیر 2 سال تشخیص بیماری بلانت نوزادان از پای پرانتزی ممکن است غیرممکن باشد. در 3 سالگی حالت پرانتزی تشدید می شود و در تصویربرداری با اشعه ایکس این حالت کاملا قابل مشاهده است.
در کودکان زیر 2 سال تشخیص بیماری بلانت نوزادان از پای پرانتزی ممکن است غیرممکن باشد. در 3 سالگی حالت پرانتزی تشدید می شود و در تصویربرداری با اشعه ایکس این حالت کاملا قابل مشاهده است.
نرمی استخوان
نرمی استخوان یک بیماری استخوانی در کودکان است که باعث باعث بدشکلی های استخوانی مثل پای پرانتزی می گردد. کودکان مبتلا به نرمی استخوان به مقدار کافی کلسیم، ویتامین D یا فسفر دریافت نمی کنند، درحالیکه همه اینها برای رشد سالم استخوان ها ضروری هستند.
در کشورهای توسعه یافته بروز نرمی استخوان نادر است چون بسیاری از غذاها از جمله شیر با ویتامین D غنی شده اند. نرمی استخوان بدلیل ناهنجاری ژنتیکی نیز اتفاق می افتد؛ به این ترتیب که ویتامین D بدرستی جذب نمی شود. این نوع نرمی استخوان ممکن است ارثی باشد.
در کشورهای توسعه یافته بروز نرمی استخوان نادر است چون بسیاری از غذاها از جمله شیر با ویتامین D غنی شده اند. نرمی استخوان بدلیل ناهنجاری ژنتیکی نیز اتفاق می افتد؛ به این ترتیب که ویتامین D بدرستی جذب نمی شود. این نوع نرمی استخوان ممکن است ارثی باشد.
مراقبت:
پیشرفت طبیعی بیماری
پای پرانتزی فیزیولوژیک تقریبا همیشه با رشد کودک خودبخود اصلاح می شود. این اصلاح معمولا در سنین 3 تا 4 سالگی صورت می گیرد.
اگر کودک نرمی استخوان یا بیماری بلانت دارد و درمانی برای وی صورت نگرفته باشد و به پای پرانتزی هم مبتلا باشد در کودکی و نوجوانی قوس پاهای او بدتر خواهد شد. در نهایت این کودکان در پاهای خود بخصوص زانوها دچار ناراحتی هایی می شوند که در نتیجه وارد آمدن فشارهای غیرعادی بر مفاصل پا است. نوجوانان مبتلا به بیماری بلانت و پاهای پرانتزی احتمال اینکه درد نیز داشته باشند زیادتر است.
اگر کودک نرمی استخوان یا بیماری بلانت دارد و درمانی برای وی صورت نگرفته باشد و به پای پرانتزی هم مبتلا باشد در کودکی و نوجوانی قوس پاهای او بدتر خواهد شد. در نهایت این کودکان در پاهای خود بخصوص زانوها دچار ناراحتی هایی می شوند که در نتیجه وارد آمدن فشارهای غیرعادی بر مفاصل پا است. نوجوانان مبتلا به بیماری بلانت و پاهای پرانتزی احتمال اینکه درد نیز داشته باشند زیادتر است.
درمان های غیر جراحی
پای پرانتزی فیزیولوژیک: اگرچه پای پرانتزی فیزیولوژیک نیازمند درمان فعال نیست اما پزشک از شما می خواهد که هر شش ماه یک بار برای بررسی وضعیت پاهای کودک مراجعه کنید که آیا مشکل حل شده است؟
بیماری بلانت: بیماری بلانت نوزادی نیازمند درمان است تا پرانتزی بودن پا بهبود یابد. اگر بیماری در سنین پایین تشخیص داده شود استفاده از بریس ممکن است تنها درمان مورد نیاز برای کودک باشد. در نوجوانان مبتلا به بیماری بلانت، استفاده از بریس موثر نیست.
نرمی استخوان: مراجعه به پزشک متابولیسم و همچنین ارتوپد مسیر درمان کودک است. نرمی استخوان اغلب با دارو قابل کنترل است.
بیماری بلانت: بیماری بلانت نوزادی نیازمند درمان است تا پرانتزی بودن پا بهبود یابد. اگر بیماری در سنین پایین تشخیص داده شود استفاده از بریس ممکن است تنها درمان مورد نیاز برای کودک باشد. در نوجوانان مبتلا به بیماری بلانت، استفاده از بریس موثر نیست.
نرمی استخوان: مراجعه به پزشک متابولیسم و همچنین ارتوپد مسیر درمان کودک است. نرمی استخوان اغلب با دارو قابل کنترل است.
درمان جراحی
پای پرانتزی فیزیولوژیک: در موارد نادر، پای پرانتزی فیزیولوژیک در کودکان نوپا بطور کامل در بزرگسالی حل نخواهد شد و گاه فرد و خانواده نگران ظاهر پاها هستند. اگر دفورمیتی پاها به اندازه کافی زیاد باشد ممکن است با جراحی بتوان آن را اصلاح کرد.
بیماری بلانت: اگر در کودک مبتلا به بلانت، پرانتزی بودن پاها علیرغم استفاده از بریس ادامه یابد در سن 4 سالگی جراحی نیاز خواهد داشت. جراحی مانع بدتر شدن پاها خواهد شد و از آسیب های دائمی در منطقه رشد استخوان ساق پا پیشگیری می کند.
در کودکان با سن بالاتر که به بیماری بلانت نوجوانی مبتلا هستند و پای پرانتزی نیز دارند جراحی اصلاح دفورمیتی مورد نیاز است.
نرمی استخوان: جراحی برای کودکان مبتلا به نرمی استخوان که دفورمیتی پا علیرغم مدیریت صحیح بیماری با دارو ادامه دارد، جراحی مورد نیاز است.
بیماری بلانت: اگر در کودک مبتلا به بلانت، پرانتزی بودن پاها علیرغم استفاده از بریس ادامه یابد در سن 4 سالگی جراحی نیاز خواهد داشت. جراحی مانع بدتر شدن پاها خواهد شد و از آسیب های دائمی در منطقه رشد استخوان ساق پا پیشگیری می کند.
در کودکان با سن بالاتر که به بیماری بلانت نوجوانی مبتلا هستند و پای پرانتزی نیز دارند جراحی اصلاح دفورمیتی مورد نیاز است.
نرمی استخوان: جراحی برای کودکان مبتلا به نرمی استخوان که دفورمیتی پا علیرغم مدیریت صحیح بیماری با دارو ادامه دارد، جراحی مورد نیاز است.
اعمال جراحی
برای اصلاح پای پرانتزی جراحی های مختلفی وجود دارد که در دو گروه اصلی طبقه بندی می شوند:
- رشد هدایت شده: این جراحی صفحات رشد را از رشد در طرف سالم استخوان ساق پا باز می دارد و به طرف غیرسالم فرصت رشد مستقیم حین رشد کودک را می دهد.
- استئوتومی تیبیا: در این جراحی استخوان ساق پا دقیقا از زیر زانو برش می خورد و دوباره تغییر شکل داده می شود تا تراز نبودن استخوان ها اصلاح گردد. استخوان تا زمان بهبودی کامل در جای خودش محکم نگه داشته می شود.
پس از جراحی برای محافظت استخوان ممکن است پا گچ گرفته شود. چوب زیر بغل تا چند هفته ممکن است مورد نیاز باشد، فیزیوتراپی و ورزش نیز برای تقویت عضلات و باز گرداندن دامنه حرکتی مفاصل مورد نیاز است. پزشک درباره زمان بهبودی کامل و بازگشت یه فعالیت های قبلی صحبت خواهد کرد.
علائم:
پای پرانتزی زمانی بیشتر خودش را نشان می دهد که کودک می ایستد یا راه می رود. شایع ترین علامت پای پرانتزی الگوی راه رفتن غیرماهرانه است.
کودکان نوپا مبتلا به پای پرانتزی معمولا هماهنگی طبیعی دارند و در یادگیری چگونگی راه رفتن تاخیر ندارند. با اینحال مقدار قوس پا قابل توجه است و می تواند برای والدین و اعضای خانواده کاملا هشداردهنده باشد.
چرخش پای کودک به داخل در کودکان نوپا نیز شایع است و مکررا در ترکیب با پای پرانتزی رخ می دهد.
پای پرانتزی معمولا باعث درد نمی شود. در دوران بلوغ با اینحال ادامه حالت پرانتزی می تواند منجر به ناراحتی لگن، زانوها و/یا مچ پا شود زیرا پاهای پرانتزی استرس های غیرعادی بر این مفاصل وارد می کنند. بعلاوه والدین درمورد زمین خوردن های مکرر کودک اظهار نگرانی می کنند بخصوص اگر چرخش پا به داخل نیز وجود داشته باشد.
کودکان نوپا مبتلا به پای پرانتزی معمولا هماهنگی طبیعی دارند و در یادگیری چگونگی راه رفتن تاخیر ندارند. با اینحال مقدار قوس پا قابل توجه است و می تواند برای والدین و اعضای خانواده کاملا هشداردهنده باشد.
چرخش پای کودک به داخل در کودکان نوپا نیز شایع است و مکررا در ترکیب با پای پرانتزی رخ می دهد.
پای پرانتزی معمولا باعث درد نمی شود. در دوران بلوغ با اینحال ادامه حالت پرانتزی می تواند منجر به ناراحتی لگن، زانوها و/یا مچ پا شود زیرا پاهای پرانتزی استرس های غیرعادی بر این مفاصل وارد می کنند. بعلاوه والدین درمورد زمین خوردن های مکرر کودک اظهار نگرانی می کنند بخصوص اگر چرخش پا به داخل نیز وجود داشته باشد.