نارسایی حاد کلیه (Acute kidney failure)

نارسایی حاد کلیه زمانی اتفاق می افتد که کلیه ها قدرت تصفیه ضایعات خون را نداشته باشند. وقتی کلیه این توانایی را از دست می دهد، تجمع ضایعات به حد خطرناک می رسد و ساختار شیمیایی خون از حد تعادل خارج می شود.
نارسایی حاد کلیه با نام آسیب حاد کلیه نیز شناخته می شود و در طول چند روز یا چند ساعت به سرعت پیشرفت می کند. این عارضه در بیماران بستری در بیمارستان ها و افرادی که نیاز به مراقبت های شدید دارند، بسیار شایع است.
نارسایی حاد کلیه می تواند منجر به مرگ بیمار شود و نیاز به مراقبت های شدید دارد. با اینکه این بیماری برگشت پذیر است اما اگر فرد از سلامت عمومی خوبی برخوردار باشد عملکرد کلیه ها می تواند به حالت نرمال یا نزدیک نرمال بازگردد.

دلایل:

نارسایی حاد کلیه در موارد زیر اتفاق می افتد:
  • ابتلا به عارضه ای که سرعت جریان خون را در کلیه ها کاهش می دهد
  •  وارد شدن آسیب مستقیم به کلیه ها
  • مجراهای تخلیه ادرار (حالب ها) مسدود شده و ضایعات نمی توانند از طریق ادرار از بدن خارج شوند

جریان نا کارآمد خون به کلیه ها

عوارض یا بیماری هایی که موجب کاهش سرعت خون به کلیه ها شده و منجر به نارسایی کلیه می شوند:
  • از دست دادن خون یا مایعات
  • داروهای فشار خون
  • حمله قلبی
  • بیماری های قلبی
  • عفونت
  • نارسایی کبد
  • مصرف آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن یا دیگر داروهای مشابه
  • واکنش های شدید آلرژیک (آنافیلاکسی)
  • سوختگی های شدید
  • کم آبی شدید

آسیب به کلیه ها

این عوامل و بیماری ها به کلیه ها صدمه زده و منجر به نارسایی حاد کلیه می شوند:
  • لخته خون در عروق و شریان های داخل و اطراف کلیه ها
  • رسوبات کلسترول که موجب انسداد جریان خون در کلیه ها می شود
  • گلومرولونفریت، التهاب تصفیه کننده های ریز کلیه (گلومرول ها)
  • سندروم همولیتیک اورمیک، عارضه ای که از تخریب زودرس گلبول های قرمز ناشی می شود
  • عفونت
  • لوپوس، اختلال سیستم ایمنی بدن که منجر به گلومرولونفریت می شود
  • داروها، مثلا بعضی از داروهای شیمی درمانی، آنتی بیوتیک ها، استفاده از رنگ در عکسبرداری اشعه ایکس و زولدرونیک اسید برای درمان پوکی استخوان یا بالا بودن کلسیم خون (هایپر کالمی)
  • مالتیپل میلوما، سرطان سلول های پلاسما
  • اسکلرودرمی، مجموعه ای از بیماری های نادر که پوست و بافت های همبند را درگیر می کند
  • پورپورای ترومبوتیک ترومبوسیتوپنیک، یک اختلال نادر خونی
  • سموم، موادی مانند الکل، هوی متال و کوکایین
  • واسکولیت، التهاب رگ های خونی

احتباس ادرار در کلیه

بیماری ها و عواملی که موجب انسداد دفع ادرار از بدن (انسداد ادراری) شده و منجر به نارسایی حاد کلیوی می شوند به قرار زیرند:

عوامل خطر

نارسایی حاد کلیوی تقریبا همیشه در اثر بیماری یا عارضه دیگری رخ می دهد. عارضه هایی که می توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند به قرار زیرند:
  • بستری شدن در بیمارستان، خصوصا برای عارضه شدیدی که نیاز به مراقبت های ویژه دارد
  • بالا رفتن سن
  • انسداد رگ های خونی در ساق پا و بازوها (بیماری عروق محیطی)
  • دیابت
  • فشار خون بالا
  • نارسایی قلبی
  • بیماری های کلیوی
  • بیماری های کبد

مراقبت:

درمان این بیماری معمولا طی بستری در بیمارستان صورت می گیرد. بسیاری از مبتلایان به نارسایی حاد کلیوی هم اکنون بستری هستند. اینکه چه مدت باید در بیمارستان بستری بمانند بستگی به عوامل ابتلا به نارسایی حاد کلیه و سرعت بازسازی کلیه در آن ها دارد.
در برخی موارد، فرد می تواند دوره درمان را در خانه طی کند.

درمان عوامل زمینه ای ابتلا به نارسایی حاد کلیوی

درمان این بیماری مشروط بر شناسایی بیماری ها و جراحاتی است که از پیش به کلیه وارد شده است. گزینه های درمانی با توجه به عوامل ابتلای فرد به نارسایی کلیوی انتخاب می شود.

درمان عوارض تا زمان بازسازی کلیه ها

پزشک روی پیشگیری از عوارض کار خواهد کرد و به کلیه ها زمان می دهد تا خود را ترمیم و بازسازی کنند. درمان هایی که به پیشگیری از عوارض کمک می کنند به قرار زیرند:
  • درمان هایی که میزان مایعات خون را تنظیم می کنند: اگر نارسایی حاد کلیوی در فرد به دلیل کمبود مایعات در خون باشد، پزشک تزریق وریدی مایعات را تجویز می کند. اما در موارد دیگر، این بیماری موجب می شود در بدن مایعات زیادی جمع شود و منجر به تورم بازوها و ساق پا می گردد. در این گونه موارد پزشک داروهایی تجویز می کند (دیورتیک ها) که مایعات اضافی را از بدن دفع نماید.
  • داروهای کنترل کننده پتاسیم خون: اگر کلیه ها به خوبی کار تصفیه پتاسیم از خون را انجام نمی دهند، پزشک کلسیم، گلوکز، یا سولفونات پلی استایرن سدیم تجویز می کند تا از تجمع بیش از حد پتاسیم در خون جلوگیری نماید. پتاسیم بیش از حد خون می تواند منجر به ضربان نامنظم قلب (آریتمی) و ضعف عضلانی شود.
  • داروهای حفظ میزان کلسیم: اگر سطح کلسیم خون بیش از حد پایین بیاید، پزشک تزریق کلسیم را تجویز می کند.
  • دیالیز جهت دفع سموم: اگر سموم در خون تجمع کنند، تا زمان بهبود کلیه ها، فرد برای دفع سموم و مایعات اضافه از بدن به طور موقت به همودیالیز نیاز پیدا می کند –اغلب به صورت ساده شده، دیالیز نامیده می شود. دیالیز همچنین پتاسیم اضافی را نیز از بدن خارج می کند. در طول دیالیز توسط یک کلیه مصنوعی (دیالیزر)، یک دستگاه خون را از بدن به خارج پمپ می کند و ضایعات را تخلیه می نماید.

سبک زندگی و مراقبت های خانگی

در طول بهبود نارسایی حاد کلیوی، پزشک رژیم خاصی را به شما پیشنهاد می کند تا از کلیه ها حفاظت شده و کار آنها را کمتر کند. ممکن است پزشک فرد را به یک متخصص تغذیه ارجاع دهد تا رژیم کنونی او را ارزیابی نموده و روش هایی پیشنهاد کند تا رژیم او به کلیه ها فشار کمتری وارد کند.
بسته به وضعیت فرد، متخصص تغذیه موارد زیر را پیشنهاد می دهد:
غذا هایی با پتاسیم کمتر انتخاب کنید. متخصص تغذیه غذاهای کم پتاسیم را به شما پیشنهاد می دهد. نمونه هایی از غذاهای پر پتاسیم موز، پرتقال، سیب زمینی، اسفناج و گوجه فرنگی می باشند و غذاهای کم پتاسیم شامل سیب، کلم، لوبیا سبز، انگور و توت فرنگی می شوند.
از مصرف محصولاتی با نمک افزوده پرهیز کنید. هر روز با پرهیز از مصرف محصولات غذایی دارای نمک افزوده، مثل غذا های منجمد، سوپ های کنسروی و فست فودها مصرف سدیم خود را کاهش دهید. از دیگر غذاهای نمک افزوده می توان اسنک ها، سبزیجات کنسروی و گوشت و پنیر فرآوری شده را نام برد.
مصرف فسفر را محدود کنید. فسفر ماده ای معدنی است که در غذاهایی مانند شیر، پنیر، لوبیای خشک، مغزها و کره بادام زمینی یافت می شود. فسفر زیاد خون می تواند استخوان ها را ضعیف کرده و خارش پوست به همراه داشته باشد. متخصص تغذیه در محدود کردن میزان فسفر در شرایط خاص توصیه های ویژه ای خواهد کرد.
وقتی کلیه ها سلامت خود را به دست آوردند دیگر نیازی به رعایت چنین رژیمی نیست، البته رژیم غذایی سالم همیشه از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

پیشگیری

پیش بینی یا پیشگیری نارسایی حاد کلیوی اغلب مشکل است. اما با مراقبت از کلیه ها می توانید این خطر را کاهش دهید. سعی کنید:
در مصرف مسکن های بدون نسخه به برچسب آن ها دقت کنید. برای مصرف دارو هایی مثل آسپرین، استامینوفن و ایبوپروفن از دستور العمل پیروی کنید. مصرف بیش از اندازه این داروها ممکن است موجب از کار افتادگی کلیه شود. اگر پیش از این مشکل کلیه، دیابت یا فشار خون بالا داشته اید این احتمال بیشتر است.
در کنترل مشکل کلیه با پزشک همکاری کنید. اگر مبتلا به مشکل کلیه یا بیماری دیگری که خطر نارسایی حاد کلیه را افزایش می دهد، مانند دیابت یا فشار خون بالا هستید، به توصیه های پزشک عمل کنید و اهداف درمانی را پیگیری نمایید تا بیماری شما تحت کنترل درآید.
اولویت با سبک زندگی سالم است. فعال باشید، رژیم متعادل و معقولی داشته باشید و اگر الکل مصرف می کنید آن را محدود نمایید.

علائم:

  • کاهش دفع ادرار، البته گاهی خروجی ادرار حالت طبیعی خود را حفظ می کند
  • احتباس مایعات که منجر به تورم ساق پا، مچ پا و کف پا می شود
  • خواب آلودگی
  • تنگی نفس
  • خستگی
  • گیجی
  • حالت تهوع
  • سیژر و کما در موارد شدید
  • درد یا فشار قفسه سینه
گاهی اوقات نارسایی حاد کلیه هیچ علامت و نشانه ای ندارد و در حین تست های آزمایشگاهی برای تشخیص بیماری های دیگر، تشخیص داده می شوند.
 

عوارض

عوارض محتمل نارسایی حاد کلیوی عبارتند از:
  • تجمع مایعات: این بیماری منجر به تجمع مایعات در شش ها شده و تنگی نفس را به دنبال دارد.
  • درد قفسه سینه: اگر غشاء پوشاننده قلب (پریکاردیوم) ملتهب شود، موجب درد قفسه سینه خواهد شد.
  • ضعف عضلانی: وقتی سطح مایعات و الکترولیت بدن -مواد شیمیایی خون- از حد اعتدال خارج شود، ضعف عضلانی بروز می کند. بالا رفتن سطح پتاسیم خون نیز بسیار خطرناک است.
  • از کار افتادگی دائم کلیه: گاهی اوقات نارسایی حاد کلیوی موجب از دست رفتن دائمی عملکرد کلیه یا رسیدن به مرحله آخر بیماری کلیوی می شود. افراد مبتلا به این مرحله از بیماری، نیاز مادام العمر به دیالیز –تصفیه مکانیکی برای دفع مواد سمی و ضایعات بدن- یا پیوند کلیه دارند تا زنده بمانند.
  • مرگ: نارسایی حاد کلیه می تواند منجر به از دست رفتن عملکرد کلیه و نهایتا مرگ شود. خطر مرگ در افرادی که قبل از ابتلا به این بیماری دچار مشکلات کلیوی بوده اند بیشتر است.