اطلاعات بيماري

آنفولانزای معده - گاسترو انتریت ویروسی (Gastroentritis)

گاستروانتریت ویروسی یک عفونت روده است که علامت آن اسهال آبکی، گرفتگی عضلات شکم، حالت تهوع یا استفراغ و گاهی تب است.
یکی از شایع ترین علل ابتلا به گاستروانتریت ویروسی (یا آنفولانزای معده) تماس با شخص آلوده به عفونت یا خوردن آب یا غذای آلوده است. اگر فرد از سلامت خوبی برخوردار باشد بدون هیچ عوارضی بهبود می یابد. اما در نوزادان یا سالمندان و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، می تواند بیماری کشنده ای باشد.
برای گاستروانتریت ویروسی درمان موثری وجود ندارد، بنابراین پیشگیری بهترین راه حل است. علاوه بر این پرهیز از مصرف آب و غذای آلوده و شستشوی مکرر دست ها بهترین سپر دفاعی است.

تشخیص:

تشخیص گاستروانتریت توسط نشانه ها، معاینات فیزیکی و گاهی اوقات به علت وجود موارد مشابه در جامعه شناخته می شود. یک آزمایش مدفوع فوری می تواند روتا ویروس و نوروویروس را شناسایی نماید، اما هیچ آزمایش سریعی برای دیگر ویروس های عامل گاستروانتریت وجود ندارد. در برخی موارد پزشک یک نمونه گیری مدفوع را پیشنهاد می کند تا عفونت های انگلی یا باکتریایی محتمل را رد نماید.

دلایل:

با خوردن یا نوشیدن غذا یا آب آلوده یا اشتراک ظروف، حوله یا غذا با شخص آلوده احتمال ابتلا به این بیماری افزایش می یابد.
ویروس هایی که می توانند موجب گاستروانتریت شوند به قرار زیرند:

نوروویروس ها: کودکان و بزرگسالان هردو توسط این ویروس ها آلوده می شوند، این آلودگی شایع ترین علت آلودگی غذایی در سراسر دنیاست. عفونت نوروویروسی می تواند در اعضای خانواده و جامعه منتقل شود. این عفونت مخصوصا در فضاهای بسته بین افراد منتشر می شود. در بیشتر موارد ویروس از آب و غذای آلوده منتقل می شود اما انتقال فرد به فرد نیز ممکن است.
روتا ویروس: در سراسر دنیا این ویروس شایع ترین علت ابتلای کودکان به گاستروانتریت ویروسی است. کودکان معمولا با قرار دادن دست یا اشیای آلوده به دهان دچار این بیماری می شوند. این عفونت در نوزادان و کودکان کم سن و سال در شدیدترین حالت بروز می کند. بزرگسالان آلوده شده به روتا ویروس ممکن است علائم خاصی نداشته باشند اما می توانند ویروس را منتقل کنند. چنین افرادی بی آنکه بدانند ویروس را در سطح جامعه انتشار می دهند. واکسن ویروس گاستروانتریت در برخی کشور ها مانند امریکا در دسترس است و به نظر می رسد راه کارامدی برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری است.

برخی از صدف ها مخصوصا اویستر های خام یا نیم پز می توانند فرد را بیمار کنند. البته نوشیدن آب آلوده نیز از جمله علل اسهال ویروسی است. در موارد زیادی ویروس از مسیر دهان به مدفوع منتقل می شود. به همین علت است که اگر کسی پس از دستشویی دست خود را نشوید و به آماده سازی غذا بپردازد می تواند موجب بروز بیماری در دیگران شود.

عوامل خطر

گاستروانتریت در سراسر دنیا رخ می دهد و تمام افراد را با هر سن و نژاد و سابقه ای گرفتار می کند.
افرادی که مستعد گاسترو انتریت هستند عبارتند از:

کودکان کم سن و سال: کودکان مخصوصا در مهدهای کودک یا دبستان ها آسیب پذیر ترند زیرا در این سنین سیستم ایمنی نیاز به زمان دارد تا تکامل یابد.
سالمندان: سیستم ایمنی بزرگسالان درسنین بالا کارامدی کمتری دارد و افراد مسنی که مخصوصا در خانه سالمندان هستند از آسیب پذیری بیشتری برخوردارند، زیرا سیستم ایمنی آن ها ضعیف شده و در کنارکسانی زندگی می کنند که ممکن است میکروب زیادی تولید کنند.
بچه های مدرسه ای، افرادی که به کلیسا می روند و یا ساکنان خوابگاه ها: هر جایی که عده ای در کنار هم جمع شده اند می تواند محلی برای انتقال عفونت روده باشد.
اشخاصِ دارای ضعف سیستم ایمنی: اگر مقاومت فرد به عفونت کم باشد به عنوان مثال اگر سیستم ایمنی توسط ایدز تضعیف شده باشد و یا فرد دچار بیماری دیگری یا درگیر شیمی درمانی باشد، در معرض خطر ابتلا به این عارضه قرار دارد.

هر ویروس دستگاه گوارش در فصلی بیشترین فعالیت را دارد. اگر در نیمکره شمالی ساکنید بین اکتبر تا اپریل روتاویروس و نوروویروس بیشترین فعالیت را دارند.

مراقبت:

درمان خاصی برای گاستروانتریت وجود ندارد. آنتی بیوتیک ها در مقابل ویروس موثر نیستند و استفاده بیش از اندازه آن ها می تواند موجب مقاومت آنتی بیوتیکی شود. درمان های اولیه شامل روش های خود مراقبتی می شود.

سبک زندگی و مراقبت در خانه

برای اینکه در طول بهبود راحت تر باشید و از کم آبی بدن جلوگیری کنید موارد زیر را رعایت کنید:

به معده خود استراحت دهید: برای چند ساعت از خوردن غذاهای جامد پرهیز کنید
تراشه های یخ را بمکید یا آب را جرعه جرعه بنوشید: ممکن است دوست داشته باشید نوشابه های سبک، سوپ های سبک و آبکی یا نوشیدنی های ورزشی بدون کافئین بنوشید. هر روز میزان زیادی مایعات را با جرعه های کوچک بنوشید.
خوردن غذا های راحت را شروع کنید: به تدریج خوردن غذاهای میکس شده و راحت الهضم را آغاز کنید. غذاهایی مانند بیسکوئیت کراکر، نان تست، ژلاتین، موز، برنج و مرغ. اگر حالت تهوع شما برگشت، خوردن این غذاها را قطع نماید.
از بعضی از غذا ها و مواد غذایی تا بهتر شدن پرهیز نمایید: موادی مانند محصولات لبنی، کافئین، الکل، نیکوتین و غذاهای پر ادویه و چرب
بسیار استراحت کنید: بیماری و کم آبی شما را دچار ضعف و خستگی می کند.
نسبت به داروها بی توجه نباشید: داروهایی مثل ایبوپروفن، می توانند معده شما را ناراحت کنند. با رعایت اصول از استامینوفن استفاده نمایید. این دارو گاهی می تواند موجب مسمومیت کبد خصوصا در کودکان شود. به کودکان و نوجوانان آسپرین ندهید زیرا موجب افزایش خطر ابتلا به سندروم ری می شود. این بیماری نادر ولی کشنده است. قبل از استفاده ازمسکن یا تب بر با پزشک کودکتان مشورت کنید.

درمان در نوزادان و کودکان

اگر فرزندتان عفونت روده دارد، اصلی ترین کار این است که مایعات و نمک از دست رفته را جایگزین نمایید. این توصیه ها به شما کمک خواهد کرد:
به کودک کمک کنید آب بدن خود را دوباره به دست آورد: به او محلول های خوراکی آبرسان (او آر اس) بدهید، این محلول ها در داروخانه ها موجودند و نیاز به نسخه ندارند. اگر نمی دانید چگونه از آنها استفاده کنید با پزشک مشورت کنید. به کودک خود آب ساده ندهید، در کودکان مبتلا به گاستروانتریت آب ساده خوب جذب نمی شود و به طور کافی الکترولیت های از دست رفته را جبران نمی کند. به فرزند خود آب سیب ندهید زیرا ممکن است اسهال او را بدتر کند.
به تدریج کودک را به سمت رژیم غذایی معمول هدایت کنید: کم کم غذاهای ساده و راحت الهضم مانند نان تست، برنج، موز و سیب زمینی به او بدهید.
از برخی از غذا ها پرهیز کنید: محصولات لبنی، یا غذا های شیرین مثل بستنی، نوشابه گازدار و شیرینی جات به او ندهید زیرا ممکن است اسهال او وخیم تر شود.
مطمئن شوید به اندازه کافی استراحت می کند: بیماری و از دست رفتن آب بدن کودک شما را خسته و ضعیف می کند.
از دادن داروهای ضد اسهال بدون نسخه به کودک خود اجتناب کنید: به جز در مواردی که پزشک تجویز کرده باشد این داروها باعث می شود دفع ویروس به سختی صورت بگیرد.
اگر نوزاد بیماری دارید پس از استفراغ یا اسهال به معده او اجازه دهید 15 تا 20 دقیقه استراحت کند سپس مقداری مایعات به او بدهید. اگر خودتان به او شیر می دهید بگذارید شیر بخورد. اگر از شیر خشک استفاده می کند، مقدار کمی او آر اس یا محلولی با فرمول مشابه که خودتان آماده کردید به او بدهید. محلول او را رقیق نکنید.

پیشگیری

بهترین راه برای پیشگیری از انتشار عفونت روده انجام اقدامات احتیاطی زیر می باشد:

واکسینه کردن کودک: در بعضی از کشورها واکسن ضد گاستروانتریت ناشی از روتا ویروس در دسترس است. واکسینه کردن کودک در سال اول تولد از علائم شدید بیماری جلوگیری می کند.
دست ها را کاملا بشویید: و مطمئن شوید کودکتان نیز چنین کاری کرده است. اگر کودکتان بزرگتر است به او آموزش دهید دست هایش را مخصوصا بعد از دستشویی بشوید. بهتر این است که از آب گرم و صابون استفاده کنید و حداقل 20 ثانیه دست ها را به هم بسایید. لایه های شاخی اطراف ناخن و چین های پوست دست را با دقت بشویید.
از لوازم جداگانه استفاده کنید: از استفاده از ظروف، لیوان و بشقاب های مشترک پرهیز کنید. از حوله های مشترک نیز استفاده نکنید.
فاصله خود را حفظ کنید: اگر شخصی در منزل شما دچار گاستروانتریت ویروسی است، سطوح سخت مانند کانتر آشپز خانه، شیر آب و دستگیره در را با مخلوطی از دو لیوان سفید کننده در یک گالن آب ضد عفونی کنید.
مهد کودک فرزندتان را چک کنید: مطمئن شوید مهد برای تعویض پوشک و آماده سازی یا سرو غذا دارای اتاق جداگانه است. اتاق تعویض پوشک باید دارای کانتر و امکانات بهداشتی دفع زباله باشد.

اقدامات احتیاطی در سفر

اگر به کشور های دیگر سفر می کنید ممکن است در معرض آلودگی آب یا غذا قرار بگیرید. برای کاهش این خطرات به موارد زیر توجه کنید:

فقط آب معدنی یا نوشابه پلمب شده بنوشید
از مصرف یخ های قطعه ای پرهیز کنید زیرا ممکن است از آب آلوده تهیه شده باشد
برای شستن دهان خود از آب معدنی استفاده کنید
از خوردن غذای خام، مثل میوه های پوست کنده، سبزیجات و سالاد خام اجتناب کنید
ماهی و گوشت نیمه پخته مصرف نکنید

علائم:

با وجود اینکه این بیماری با نام آنفولانزای معده خوانده می شود، اما آنفولانزا نیست. آنفولانزا فقط روی سیستم تنفسی مانند بینی، گلو و شش ها تاثیر می گذارد. اما گاستروانتریت به روده هجوم می برد و علائم زیر را نشان می دهد:

اسهال آبکی و معمولا بدون خون. اسهال خونی معمولا نشان از عفونت دیگری دارد که بسیار جدی تر است.
درد و گرفتگی عضلات شکم
حالت تهوع، استفراغ یا هر دو
درد های گاه به گاه عضلانی یا سر درد
تب خفیف

بسته به نوع عامل ابتلا نشانه های گاستروانتریت پس از یک تا سه روز پس از آلوده شدن بروز می کند و از خفیف تا شدید متغیر است. علائم معمولا یک یا دو روز ماندگار هستند اما ممکن است تا 10 روز نیز ادامه یابند.
از آن جایی که علائم به هم شباهت دارند ممکن است اسهال ویروسی با باکتریایی اشتباه شود. باکتری هایی مانند کلستریدیوم دیفیسیل، سالمونلا و ای کلی، یا انگل هایی مانند ژیاردیا اسهال باکتریایی به وجود می آورند.

چه وقت به پزشک مراجعه کنیم

اگر بزرگسال هستید و موارد زیر را مشاهده کردید به پزشک مراجعه کنید:

24 ساعت است که نمی توانید مایعات را در معده خود نگه دارید
بیش از دو روز است که استفراغ می کنید
خون بالا می آورید
بدنتان کم آب شده است، از جمله نشانه های کم آبی تشنگی بیش از حد، خشکی دهان، ادرار زرد پر رنگ یا ادرار کم یا عدم دفع ادرار، ضعف شدید، سرگیجه یا سبکی سر است
در مدفوع خود خون می بینید
تب حدود 40 درجه دارید

در کودکان و نوزادان

بی درنگ به پزشک مراجعه کنید اگر:

تب 38.9 یا بالا تر داشت
بی حال یا خیلی تحریک پذیر شده بود
درد یا ناراحتی زیادی داشت
به اسهال خونی دچار شده بود
بدنش کم آب شده بود. در مقایسه با میزان آبی که روز های گذشته می نوشید و میزان ادراری که دفع می کرد به نشانه های کم آبی پی می برید.

اگر نوزاد دارید توجه داشته باشید که تف کردن یک واکنش هر روزه است در حالی که استفراغ این گونه نیست. استفراغ کودک دلایل مختلفی دارد که بسیاری از آن ها نیاز به مراجعه به پزشک دارد.
بلافاصله به پزشک کودک مراجعه کنید اگر:

بیش از چند ساعت است که استفراغ می کند
بیش از شش ساعت است که پوشکش تر نشده
مدفوع خونی یا اسهال شدید دارد
در بالای سرش نقطه نرم گودی دارد (فونتانل یا ملاج)
دهان خشکی دارد یا بدون اشک گریه می کند
خواب آلودگی، کسالت یا عدم پاسخگویی غیر عادی دارد

عوارض

اصلی ترین عارضه گاستروانتریت ویروسی، کم آب شدن بدن است. در این حالت فرد شدیدا آب بدن و نمک و مواد معدنی خود را از دست می دهد. اگر سلامت عمومی خوبی داشته باشید و مایعات کافی بنوشید تا مایعات از دست رفته ناشی از استفراغ و اسهال جبران شود، کم آبی مشکلی ایجاد نمی کند.
نوزادان، سالمندان و افراد با سیستم ایمنی سرکوب شده اگر بیش از آن که آب می خورند از دست بدهند، دچار کم آبی شدید می شوند. ممکن است نیاز به بستری کردن آن ها باشد تا از طریق وریدی آب از دست رفته جبران شود. کم آبی ممکن است در موارد نادر کشنده باشد.