اطلاعات بيماري

واریس (Varicose veins)

واریس به گره دار شدن و گشاد شدن رگ ها گویند. هر رگی ممکن است دچار واریس شود، اما شایع ترین آنها رگ های پا و ساق پا هستند. راست ایستادن و راه رفتن های زیاد موجب افزایش فشار روی رگ های بخش پایینی بدن می شود.
در اکثر افراد تنها عارضه ناشی از واریس و رگ های عنکبوتی (نوع خفیف و شایع واریس) ظاهر ناخوشایند آن است. در برخی دیگر با درد و ناراحتی همراه است. اماگاهی اوقات واریس عوارض شدید تری نیز به دنبال دارد.
همچنین ممکن است واریس موجب بالا رفتن خطر ابتلا به مشکلات دیگر گردش خون شود. درمان این عارضه شامل مراقبت های خانگی یا در صورت نیاز، جراحی می شود. در جراحی، پزشک رگ های آسیب دیده را بسته یا خارج می کند.

رگهای واریسی

رگهای عنکبوتی

تشخیص:

برای تشخیص واریس، پزشک آزمایشات جسمی انجام می دهد. مثلا از شما می خواهد بایستید و به پا هایتان نگاه می کند تا وجود تورم را بررسی کند. همچنین از شما می خواهد اگر دردی در ناحیه پا دارید بیان کنید.
همچنین ممکن است نیاز به انجام سونوگرافی داشته باشید تا از آن طریق عملکرد دریچه های سیاهرگ یا شواهدی مبنی بر وجود لخته خون را مورد بررسی قرار دهد. در این آزمایش غیر تهاجمی تکنیسین، دستگاه کوچکی به اندازه یک قالب صابون به نام مبدل را در دست گرفته و در مقابل پوست و بخش تحت آزمایش قرار می دهد. مبدل تصاویری از سیاهرگ های داخل بدن را به مانیتور منتقل می کند تا پزشک و تکنیسین آن را ببینند.

دلایل:

سرخرگ ها خون را از قلب به دیگر اندام های بدن هدایت می کنند. سیاهرگ ها خون را از تمام اندام ها به قلب بر می گردانند، به این صورت است که خون گردش می کند. برای بازگرداندن خون به قلب باید سیاهرگ های موجود در پا بر خلاف جاذبه زمین عمل کنند.
انقباض های عضلانی ساق پا مثل پمپ عمل می کند و دیواره های کشسان سیاهرگ ها نیز در بازگشت خون به قلب کمک می کنند. در این روند دریچه های کوچک سیاهرگ ها (دریچه لانه کبوتری) باز می شوند تا خون به سمت قلب برود، اما پس از عبور خون، بسته می شوند تا خون از این مسیر برنگردد. اگر در اثر عوامل مستعدکننده، دریچه های لانه کبوتری تخریب شوند و خون در ورید باقی بماند، واریس رخ می دهد. در این حالت قطر ورید افزایش می یابد و باعث اختلال بیشتر کار دریچه ها می شود.

عوامل بروز واریس شامل موارد زیر می شود:

سن: با بالا رفتن سن، ورید ها ارتجاع خود را از دست می دهند و اتساع پیدا می کنند یا ممکن است دریچه های لانه کبوتری ضعیف شده و به خون اجازه دهد در جهت عکس حرکت کند. در نتیجه خون در سیاهرگ ها تجمع پیدا کرده و موجب گشاد شدن و واریسی شدن ورید ها می شود. علت اینکه رنگ ورید های واریسی آبی است این است که آنها از ریه عبور کرده اند و اکسیژن خود را از دست داده اند.
بارداری: بعضی از زنان باردار دچار واریس می شوند. بارداری حجم خون درون بدن را افزایش می دهد اما جریان خون از پا به سمت لگن را کم می کند. این تغییراتِ گردش خون به سبب حفاظت از جنین اتفاق می افتد اما می تواند عوارضی از قبیل گشاد شدن سیاهرگ ها را نیز به همراه داشته باشد.

ممکن است واریس در طول بارداری بروز کند یا واریسی که قبلا داشته اید شدید تر شود زیرا در اواخر دوران بارداری رحم فشار بیشتری به سیاهرگ های پا وارد می کند. علاوه بر این، تغییرات هورمونی ناشی از بارداری نیز نقش مهمی ایفا می کند. عموما واریس های دوران بارداری سه تا 12 ماه بعد از وضع حمل، بدون نیاز به درمان بهبود می یابند.

عوامل خطر ساز

این عوامل احتمال ابتلا به واریس را افزایش می دهد:

سن: خطر ابتلا به واریس با بالا رفتن سن افزایش می یابد. دریچه های سیاهرگ جریان خون را تنظیم می کنند. افزایش سن موجب فرسودگی و پارگی دریچه های سیاهرگ می شود و در نهایت این فرسودگی ها موجب می شود دریچه ها به بخشی از خون اجازه دهند که به جای انتقال به سمت قلب به جایی که در آن جمع شده بود باز گردد.
جنسیت: زنان بیشتر از مردان در معرض خطر ابتلا به واریس هستند. تغییرات هورمونی ناشی از بارداری، یائسگی و پیش از شروع قاعدگی عوامل هورمونی هستند که می توانند موجب شل شدن دیواره سیاهرگ شوند. استفاده از درمان جایگزینیِ هورمون و مصرف قرص های ضد بارداری نیز این خطر را افزایش می دهد.
سابقه خانوادگی: اگر بقیه اعضای خانواده دچار واریس باشند احتمال اینکه شما نیز دچار آن شوید زیاد است.
چاقی: اضافه وزن فشار بیشتری را به سیاهرگ ها وارد می کند.
نشستن یا ایستادن های طولانی: اگر برای مدت زیادی در یک وضعیت باشید خون به خوبی گردش نمی کند.

مراقبت:

خوشبختانه معنای درمان، همیشه ماندن در بیمارستان یا معالجات طولانی مدت نیست. با وجود اعمال کم تهاجمی، عموما واریس را می توان به صورت سرپایی درمان کرد.

مراقبت های شخصی

کارهایی مانند ورزش، کاهش وزن، نپوشیدن لباس های تنگ، بالا نگه داشتن پاها و پرهیز از نشستن یا ایستادن های طولانی می تواند درد را کاهش داده و از پیشرفت واریس جلوگیری کند.

جوراب واریس

قبل از اقدام به هر گونه درمانی، پوشیدن جوراب واریس در تمام طول روز اولین رویکرد درمانی خواهد بود. این جوراب ها با انقباض دائمی ساق پا، به سیاهرگ و ماهیچه های پا کمک می کنند تا به شکل کارامدتری خون را به جریان بیندازند. میزان فشاری که این جوراب ها به پا وارد می کنند با توجه به نوع و برند آنها متفاوت است.
شما می توانید از اکثر داروخانه ها و فروشگاه های لوازم طبی جوراب واریس را تهیه کنید. همچنین می توانید جوراب هایی که قدرت انقباض آنها با نسخه پزشک تعیین می شوند را در این فروشگاه ها خریداری نمایید.

درمان های بیشتر برای واریس های شدیدتر

اگر واریس شما به جوارب یا مراقبت های شخصی پاسخ نداد، یا اگر عارضه شما شدید تر است، ممکن است پزشک یکی از درمان های زیر را پیشنهاد نماید:

اسکلروتراپی: در این عمل پزشک به ورید های کوچک و متوسطِ واریسی محلولی تزریق می کند که موجب بسته شدن ورید شده و ظرف چند هفته ورید های واریسی از بین می برد.
با اینکه ممکن است یک ورید بیش از یک بار نیاز به تزریق داشته باشد، اما اگر اسکلروتراپی به درستی انجام بگیرد، روشی موثر خواهد بود. این روش نیازی به بی حسی ندارد و می تواند در مطب انجام شود.
فوم اسکلروتراپی در ورید های بزورید تر: تزریق فوم به داخل سیاهرگ های بزرگتر و بستن آن ها نیز راهی موثر برای درمان واریس است. این روش درمانی جدید است.
درمان های لیزری: پزشکان در لیزر درمانی از تکنیک های جدیدی استفاده می کنند تا ورید های واریسی کوچک و ورید های عنکبوتی بسته شوند. این روش درمانی از طریق فرستادن نورهای قوی در ورید صورت می گیرد و موجب می شود ورید به تدریج محو شده و از بین برود. در این روش هیچ برش و سوزنی استفاده نمی شود.
عمل های فرکانس رادیویی و انرژی لیزر با کمک کاتتر: در هر کدام از این اعمال، پزشک لوله نازکی (کاتتر) را داخل ورید گشاد شده فرو می کند و سر کاتتر را با فرکانس رادیویی یا انرژی لیزر گرم می کند. در حالی که کاتتر بیرون کشیده می شود، حرارت ورید را بسته و تخریب می کند. این روش برای سیاهرگ های بزرگ به کار گرفته می شود.
لیگاسیون و استریپینگ وریدی: در این روش ورید را در نقطه ی قبل از اتصال به ورید های عمقی تر گره می زنند و با یک برش کوچک ورید آسیب دیده را خارج می کنند. این عمل برای اکثر افراد سرپایی است. خارج کردن ورید روی گردش خون اثر منفی نمی گذارد زیرا ورید های عمیق تر می توانند حجم بیشتر خون را بپذیرند.
فلبکتومی سیار: پزشک با ایجاد چند سوراخ کوچک روی پوست ورید های کوچک واریسی را خارج می کند. در این روش سرپایی تنها ورید هایی بی حس می شوند که هدف جراحی قرار دارند. در این روش عموما احتمال بروز زخم کم است.
جراحی وریدی اندوسکوپیک: این روش در موارد پیشرفته مثل زخم های پا و شرایطی که دیگر روش ها موفقیت آمیز نباشد انجام می شود. جراح یک دوربین ویدیویی ریز را داخل پا می برد تا ورید های واریسی را مشاهده کرده و با برش های کوچک آنها را خارج کند. این روش نیز جزء اعمال سرپایی محسوب می شود.

طب جایگزین

برخی از درمان های جایگزین ادعا می کنند برای درمان نارسایی وریدی مزمن موثرند. این نارسایی ناشی از واریس است و در آن سیاهرگ ها در رساندن خون به قلب دچار مشکل هستند. این روش ها عبارتند از:

گیاه کوله خاس
انگور (برگ، شیره، دانه و میوه)
شاه بلوط هندی
شبدر شیرین

قبل از مصرف هرگونه گیاه دارویی یا مکمل غذایی با پزشک خود مشورت کنید تا مطمئن شوید این دارو ها با درمان شما تداخل ایجاد نمی کنند.

سبک زندگی و مراقبت خانگی

برای کاهش ناراحتی ناشی از واریس باید از روش های مراقبت خانگی بهره برد. این روش ها در پیشگیری یا کاهش سرعت پیشرفت واریس موثرند:

ورزش و کمک به گردش خون
مراقبت از وزن و غذای مصرفی: افزایش وزن موجب افزایش فشار بر سیاهرگ ها می شود. مصرف غذا های کم نمک تورم ناشی از احتباس آب را کم می کند.
توجه به لباسی که می پوشید: از پوشیدن کفش های پاشنه بلند پرهیز کنید. پوشیدن کفش های کم پاشنه باعث تحرک بیشتر ماهیچه های ساق پا می شود. نیز از پوشیدن لباس های تنگی که کمر، پا ها یا کشاله ران را تحت فشار قرار می دهد پرهیز کنید.
پا ها را بالا نگه دارید: در روز چند بار به مدت کوتاهی دراز بکشید و با تکیه دادن پا ها به درخت یا با استفاده از بالش آنها را بالا تر از سطح بدن نگه دارید.
از ایستادن و نشستن های طولانی پرهیز کنید: هر از گاهی تغییر وضعیت دهید
در هنگام نشستن پا ها را روی هم نیندازید

پیشگیری

روشی وجود ندارد که قطعا از واریس پیشگیری کند اما با افزایش گردش خون و تون عضلانی می توانید احتمال آن را کم کنید. می توانید از روش های بالا برای پیشگیری نیز بهره بگیرید.

علائم:

ممکن است واریس هیچ دردی نداشته باشد، علائم و نشانه های آن به قرار زیر است:

ورید های آبی یا بنفش تیره
ورید هایی که پیچیده یا برآمده شده اند؛ اغلب شبیه طناب هایی روی پا

در واریس های دردناک علائم به شرح زیر است:

احساس درد یا سنگینی در ساق پا
سوزش، درد های ضربان دار، گرفتگی ماهیچه و تورم قسمت پایینی پا
وخیم تر شدن درد پس از ایستادن یا نشستن های طولانی
خارش ناحیه اطرافِ یک یا چند تا از ورید های واریسی
خونریزی از ورید های واریسی
رشته طناب دردناک در عروق همراه با تغییر رنگ قرمز پوست

تغییر رنگ، سفتی ورید، التهاب پوست یا زخم های اطراف مچ پا که می تواند نشانه ای از بیماری عروقی شدید باشد و نیاز به درمان فوری دارد.
عارضه ورید های عنکبوتی شبیه وریدهای واریسی است، اما کوچکتر. وریدهای عنکبوتی به سطح پوست نزدیکتر و اغلب قرمز یا آبی هستند.
وریدهای عنکبوتی اغلب در ساق پا دیده می شود اما درصورت فرد نیز امکان بروز دارد، اندازه متنوعی دارند و اغلب به صورت تار عنکبوت دیده می شود.

چه وقت به پزشک مراجعه کنیم

مراقبت های فردی مثل ورزش، بالا نگه داشتن پا ها و پوشیدن جوراب واریس می تواند در کاهش درد واریس و پیشگیری از وخیم تر شدن آن نقش مهمی ایفا کند. اما اگر نگران ظاهر خود هستید و روش های مراقبتی از پیشرفت این عارضه جلوگیری نکرد، به پزشک مراجعه کنید.

عوارض واریس

عوارض ناشی از واریس گرچه نادر است اما موارد زیر را در بر می گیرد:

زخم: زخم های بسیار دردناکی روی پوست اطراف ورید های واریسی، خصوصا نزدیک مچ پا ظاهر می شوند. زخم ها در اثر تجمع طولانی مدت مایع در این بافت ها به علت افزایش فشار خون در ورید های آسیب دیده به وجود می آیند. معمولا قبل از ایجاد زخم، نقطه مورد نظر تغییر رنگ می دهد. اگر احساس کردید این نوع زخم در بدنتان در حال ایجاد شدن است به سرعت به پزشک مراجعه کنید.
لخته خون: گاهی اوقات سیاهرگ های عمقی پا گشاد می شوند. در چنین مواردی پای آسیب دیده به شکل قابل توجهی ورم می کند. توجه داشته باشید هر تورم ناگهانی پا نیاز به مراقبت های فوری پزشکی دارد زیرا ممکن است نشانه ای از تشکیل لخته خون باشد، این عارضه از دیدگاه پزشکی ترومبوفلبیت نامیده می شود.
خونریزی: گاهی اوقات ورید های نزدیک به سطح پوست پاره می شوند. این خونریزی بسیار خفیف است. اما هر خونریزی نیاز به مراقبت های پزشکی دارد زیرا احتمال بروز دوباره آن زیاد است.

عوارض:

بعضی از زنان باردار دچار واریس می شوند. بارداری حجم خون درون بدن را افزایش می دهد اما جریان خون از پا به سمت لگن را کم می کند. این تغییراتِ گردش خون به سبب حفاظت از جنین اتفاق می افتد اما می تواند عوارضی از قبیل گشاد شدن سیاهرگ ها را نیز به همراه داشته باشد.

واریس های ناشی از بارداری معمولا بدون نیاز به درمان پس از سه تا 12 ماه بهبود می یابند.