شانه یخ زده (Frozen shoulder)
حدود دو درصد افراد جامعه که معمولاً سن آنها بین ۴۰ تا ۶۰ سال است دچار محدودیت شدید در حرکات شانه و درد شانه میشوند. به این وضعیت شانه یخ زده یا Frozen shoulder میگویند. این بیماری ها در زنان شایعتر است.
شانه یخ زده بیماری است که بنا به عللی کپسول مفصلی شانه کلفت و ضخیم شده و مانع حرکت آزادانه مفصل میشود. در این بیماری درد و محدودیت حرکتی در شانه مشکلات اصلی بیمار هستند.
تشخیص:
شخیص این ضایعه معمولاً بر اساس شرح حال و معاینه بیمار است.
دلایل:
علت این بیماری به درستی شناخته شده نیست ولی در تمامی موارد، کپسول مفصلی شانه کلفت و کوچک شده و همین عامل میتواند توجیه کننده محدودیت شدید حرکتی در این بیماری باشد.
مفصل شانه در واقع ترکیبی از چند مفصل متفاوت و جداگانه است که مهمترین آنها مفصل گلنوهومرال است. این مفصل از کنار هم قرار گرفتن حفره گلنویید و سر استخوان بازو تشکیل شده است. داخل حفره گلنوئید و روی سر استخوان بازو لایه ای از غضروف وجود دارد. این غضروف ها در مایع لغزنده ای به نام مایع مفصلی یا مایع سینوویال غوطه ورند. وظیفه این مایع، لغزنده کردن سطوح مفصلی و کمک به تغذیه آنها است.
در دور تا دور این دو استخوان ( حفره گلنوئید و سر استخوان بازو) بافتی به شکل کیسه قرار دارد که مایع مفصلی را در خود نگه داری میکند. این کیسه چون از دو طرف به این دو استخوان چسبیده است مانع از دور شدن آنها از یکدیگر هم میشود.
گاهی به عللی ناشناخته این کیسه ضخیم و کوچک شده و در نتیجه مانع از حرکت آزادانه سر استخوان بازو در حفره گلنوئید میشود. در این موارد کپسول مفصلی کوچک و ضخیم شده قابلیت الاستیک خود را از دست میدهد و محکم دور مفصل شانه را میگیرد و مانع از حرکت آزادانه مفصل میشود. به این وضعیت شانه یخ زده میگویند.
عوامل زیر میتوانند شرایط را برای بروز این بیماری مستعد کنند
مفصل شانه در واقع ترکیبی از چند مفصل متفاوت و جداگانه است که مهمترین آنها مفصل گلنوهومرال است. این مفصل از کنار هم قرار گرفتن حفره گلنویید و سر استخوان بازو تشکیل شده است. داخل حفره گلنوئید و روی سر استخوان بازو لایه ای از غضروف وجود دارد. این غضروف ها در مایع لغزنده ای به نام مایع مفصلی یا مایع سینوویال غوطه ورند. وظیفه این مایع، لغزنده کردن سطوح مفصلی و کمک به تغذیه آنها است.
در دور تا دور این دو استخوان ( حفره گلنوئید و سر استخوان بازو) بافتی به شکل کیسه قرار دارد که مایع مفصلی را در خود نگه داری میکند. این کیسه چون از دو طرف به این دو استخوان چسبیده است مانع از دور شدن آنها از یکدیگر هم میشود.
گاهی به عللی ناشناخته این کیسه ضخیم و کوچک شده و در نتیجه مانع از حرکت آزادانه سر استخوان بازو در حفره گلنوئید میشود. در این موارد کپسول مفصلی کوچک و ضخیم شده قابلیت الاستیک خود را از دست میدهد و محکم دور مفصل شانه را میگیرد و مانع از حرکت آزادانه مفصل میشود. به این وضعیت شانه یخ زده میگویند.
عوامل زیر میتوانند شرایط را برای بروز این بیماری مستعد کنند
- دیابت : این عارضه در افراد دیابتی شایعتر است بطوریکه 10 تا 20 درصد افراد دیابتی در طول زندگیشان دچار این بیماری میشوند.
- کم کاری و پرکاری تیروئید
- بیماری پارکینسون
- جراحی های مغز
- هرنی دیسک مهره های گردن
- بعد از جراحی سرطان پستان
- بیماریهای قلبی و بعد از جراحی های قلب
بسیاری از افرادی که دچار شانه یخ زده میشوند از لحاظ روحی دچار افسردگی یا اضطراب هستند.
هر شانه ای وقتی برای مدتی بیحرکت میشود دچار محدودیت حرکت میشود پس بعد از هر آسیب شانه باید حرکات این مفصل خیلی زود شروع شود تا از ایجاد این بیماری پیشگیری شود.
هر شانه ای وقتی برای مدتی بیحرکت میشود دچار محدودیت حرکت میشود پس بعد از هر آسیب شانه باید حرکات این مفصل خیلی زود شروع شود تا از ایجاد این بیماری پیشگیری شود.
مراقبت:
این بیماری معمولاً در عرض دو تا سه سال بهتر میشود ولی برای تسریع در سیر بهبودی درمان های زیر انجام میشود. معمولا درمان این بیماران با استفاده از اقدامات غیر جراحی انجام میگیرد. در صورت عدم پاسخ مناسب درمانی، ممکن است پزشک معالج تصمیم به استفاده از عمل جراحی بگیرد.
درمان غیر جراحی
مهم ترین اقدامات غیر جراحی عبارتند از :
- در مرحل ابتدایی بیماری که بیمار دچار درد است میتوان با استفاده از داروهای ضد التهابی و گرم کردن شانه درد را کاهش داد
- همترین قسمت درمان، نرمش های کششی است که تحت نظر فیزیوتراپ برای برگرداندن دامنه حرکت به مفصل انجام میشود. نحوه انجام نرمش های کششی شانه در مقالات مربوط به نرمش های شانه بطور مفصل توضیح داده شده است.
- در صورتیکه درد شدید در شانه بیمار مانع از انجام نرمش های کششی شود میتوان با تزریق داروهای حاوی کورتیکوسترویید در مفصل شانه درد شانه را برای چند هفته کاهش داد تا بیمار بتواند نرمش ها را بطور موثرتری انجام بدهد.
- در موارد شدیدتر با استفاده از بلوک عصبی درد شانه بیمار را کاهش داده و نرمش ها را با شدت بیشتر انجام میدهند.
- اگر نرمش های کششی نتوانند بهبودی قابل قبولی در دامنه حرکتی مفصل شانه ایجاد کنند مانیپولاسیون شانه زیر بیهوشی ممکن است کمک کننده باشد. در این روش درمانی پزشک معالج شانه بیمار را در اطاق عمل و بعد از بیهوش کردن بیمار، در تمام جهات با فشار حرکت میدهد. این کار موجب میشود تا چسبندگی هایی که در کپسول مفصلی شانه ایجاد شده آزاد شوند و حرکت شانه بهتر شود.
- چون بسیاری از این بیماران مشکلات روحی مانند اضطراب و یا افسردگی دارند درمان این مشکلات میتواند به درمان شانه یخ زده کمک کند.
- این درمان ها در بیش از ۹۰ درصد موارد موثر است و بعد از انجام آنها دامنه حرکتی شانه بهبود میابد.
درمان جراحی
در صورتی که انجام اقدامات ذکر شده نتواند بهبودی قابل توجهی در دامنه حرکتی مفصل شانه ایجاد کند، از عمل جراحی استفاده میشود.
انجام جراحی معمولا با استفاده از آرتروسکوپ است به این صورت که با استفاده از آرتروسکوپی شکاف هایی در کپسول مفصلی ایجاد کرده تا توانایی اتساع و حرکت آن بیشتر شود.
علائم:
درد در این بیماری بصورت یک درد گنگ و بدون محل مشخص است با اینحال بیشتر در قسمت بیرونی شانه و گاهی در بازو احساس میشود. درد با حرکت شانه شدیدتر میشود. مهمترین علامت بیماری محدودیت حرکتی شدید است. بیمار نمیتواند به آسانی مفصل شانه خود را حرکت دهد و فرد دیگری هم نمیتواند به راحتی شانه بیمار را حرکت دهد.
این بیماری سه مرحله دارد. در مرحله اول درد شانه شروع شده و بتدریج بیشتر میشود. بتدریج حرکات شانه محدود میشود. این مرحله ممکن است بین ۹-۱ ماه طول بکشد. در مرحله دوم درد بتدریج کمتر شده ولی محدودیت حرکت باقی میماند. این مرحله بین ۹-۴ ماه طول میکشد. در مرحله سوم ممکن است حرکات شانه مجدداً بهتر شود این مرحله بین ۲۵-۵ ماه ممکن است طول بکشد.
این بیماری سه مرحله دارد. در مرحله اول درد شانه شروع شده و بتدریج بیشتر میشود. بتدریج حرکات شانه محدود میشود. این مرحله ممکن است بین ۹-۱ ماه طول بکشد. در مرحله دوم درد بتدریج کمتر شده ولی محدودیت حرکت باقی میماند. این مرحله بین ۹-۴ ماه طول میکشد. در مرحله سوم ممکن است حرکات شانه مجدداً بهتر شود این مرحله بین ۲۵-۵ ماه ممکن است طول بکشد.