اطلاعات بيماري

دیابت نوع 1 (Type 1 diabetes)

دیابت نوع ا که زمانی به نام های دیابت نوجوانان و دیابت وابسته به انسولین نیز معروف بود، بیماری مزمنی است که وقتی پانکراس (لوزالمعده) میزان کمی انسولین(هورمونی که برای وارد کردن شکر به سلول ها به منظور تولید انرژی، نیاز است) ترشح میکند و یا اصلا انسولین ترشح نمی کند، رخ میدهد. عوامل متعددی از جمله عوامل ژنتیکی و آلوده شدن به ویروس هایی خاص می توانند، باعث ابتلاء به دیابت نوع یک شوند. هرچند دیابت نوع 1 معمولا در کودکی و نوجوانی رخ میدهد، اما امکان ابتلا بزرگسالان نیز به این بیماری وجود دارد.

نقش انسولین در بدن

انسولین هورمونی است که از طریق پانکراس (لوزالمعده) تولید می شود، به ورود قند به سلول های بدن کمک می کند و میزان قند خون را پایین می آورد. زمانیکه قندخون شما کاهش می یابد ترشح انسولین توسط پانکراس هم کم می شود.

نقش گلوکز در بدن

گلوکز (نوعی قند) منبع اصلی انرژی برای سلول هایی که ماهیچه و سایر بافت های بدن را میسازند، است. گلوکز از دو منبع عمده کبد انسان و غذا وارد بدن می شود. قند جذب خون انسان می شود و با کمک انسولین وارد سلول ها می گردد. کبد گلوکز اضافی را به شکل گلیکوژن ذخیره می کند. زمانیکه قندخون شما بدلایل مختلف(نخوردن غذا) کاهش می یابد، کبد گلیکوژن های ذخیره شده را تبدیل به گلوکز می کند، تا انرژی بدن شما تامین شود. زمانیکه شما مبتلا به دیابت نوع 1 هستید، انسولینی در بدن وجود ندارد تا گلوکز ها را برای تبدیل به انرژی وارد بدن شما کند.

تشخیص:

تست های زیر برای تشخیص دیابت نوع 1 مورد استفاده قرار می گیرد :

آزمایش قند خون پلاسما در حالت ناشتا (FPG)

اندازه گیری قند خون بعد از حداقل هشت ساعت ناشتا که این آزمایش برای تشخیص دیابت یا پیش دیابت یا دیابت نهان استفاده میشود. اگر میزان آن بیشتر از 126 mg⁄dL باشد شما مبتلا به دیابت تیپ II هستید.

آزمایش گلوکز پلاسمای رندوم

پزشک شما بدون توجه به زمان خوردن آخرین وعدۀ غذایی شما ،قند خونتان را اندازه می گیرد.این آزمایش همراه با علائم و نشانه های دیگر می تواند تنها در تشخیص دیابت، نه برای تشخیص پیش دیابت استفاده شود. اگر قند خون غیرناشتایی شما بالای 200 mg⁄dL باشد،‌ تشخیص دیابت محتمل است.

آزمایش A1c

آزمایش A1C که به آن آزمایش هموگلوبین گلیکوزیله یا HbA1C هم می گویند، به پزشکان چشم‌اندازی از میزان‌های قند خون در طول 120 روز قبلی می‌دهد که تقریبا معادل طول عمر یک گلبول قرمز خون، جایگاه اصلی هموگلوبین در بدن، است.
در این آزمایش درصد قند خون متصل به هموگلوبین اندازه گیری می شود. هرچه غلظت قند خون بالاتر باشد تعداد هموگلوبین های متصل به قند بیشتر خواهد شد. چنانچه A1C در دو اندازی گیری جداگانه 6/5 درصد یا بیشتر باشد، دیابت دارید.

دلایل:

هرچند دلیل اصلی ابتلاء به دیابت نوع 1 نامعلوم است، اما در اکثر افراد مبتلا، سیستم ایمنی بدن که بطور معمول با باکتری ها و ویروس های خطرناک مبارزه می کند، اشتباها شروع به نابود کردن سلول‌ های سازنده‌ی انسولین (islet) درون پانکراس می کند. ژنتیک و ویروس‌هایی خاص ممکن است عامل این واکنش غیرعادی سیستم ایمنی باشند. در ادامه بعضی از عواملی که می توانند در ابتلاء به این بیماری موثر باشند، بیان می کنیم:

عوامل ژنتیکی
سابقه خانوادگی
منطقه جغرافیایی
بعضی از ویروس ها
مصرف ویتامین D در نوزادی – تحقیقات نشان می دهد که ویتامین D می تواند در برابر بیماری دیابت نوع یک از شما محافظت کند، با اینحال نوشیدن زودهنگام شیرگاو(یکی از منابع معمول ویتامین D ) در کودکی با افزایش خطر ابتلاء به دیابت نوع یک ارتباط دارد.

مراقبت:

درمان دیابت نوع 1 شامل موارد زیر می شود:

دریافت انسولین
محاسبه کربو هیدرات مصرفی
کنترل متناوب قند خون
خوردن غذا های سالم
ورزش منظم و حفظ وزن متعادل

مقصود این است که تا جای ممکن قند خون در سطح نزدیک به نرمال حفظ شود و از عوارض احتمالی پیشگیری شده یا آنها را به تاخیر اندازیم. گرچه استثناهایی وجود دارد، اما عموما، هدف این است که قند خون در طول روز قبل از غذا بین 70 تا 130 میلی گرم بر دسی لیتر (3.9 تا 7.2 میلی مول بر لیتر) و دو ساعت بعد از غذا زیر 180 میلی گرم بر دسی لیتر (10 میلی مول بر لیتر) باشد.
مدیریت خوب دیابت می تواند طاقت فرسا باشد، مخصوصا زمانی که تازه دیابت در شما تشخیص داده شده است. با آن کنار بیایید و نگران آینده نباشید، به خاطر داشته باشید که شما تنها نیستید. شما باید با تیم درمان دیابت خود همکاری نزدیک داشته باشید تا سطح قند خون خود را تا حد امکان نزدیک به حالت نرمال نگه دارید.

انسولین و داروهای دیگر

کسی که مبتلا به دیابت نوع 1 است نیاز به انسولین درمانی دائم العمر دارد. پس از تشخیص این بیماری، ممکن است در یک مدت، دورانی طلایی داشته باشید، که در طول آن قند خون تحت کنترل است و نیاز به انسولین نیست یا مقدار کمی انسولین تجویز می شود. البته این دوره بسیار کوتاه است.
انواع انسولین:

انسولین سریع اثر
انسولین طولانی اثر
انسولین متوسط الاثر

مدیریت انسولین

برای کاهش قند خون نمی توان انسولین را به صورت خوراکی مصرف کرد زیرا آنزیم های معده با فعالیت انسولین در تعارض قرار دارند. بنابراین، باید از طریق تزریق یا پمپ انسولین، آن را دریافت نمود.

تزریق
پمپ انسولین
پانکراس مصنوعی

یکی از روش های نوظهور درمان که هنوز در دسترس نیست، پانکراس مصنوعی است که در یک سیکل بسته انسولین را به بدن انتقال می دهد. این دستگاه بین کنترل مداوم گلوکز و پمپ انسولین رابطه ای دائمی برقرار می کند و زمانی که نیاز به انسولین تشخیص داده شود، به صورت اتوماتیک انسولین مورد نیاز را به بدن تزریق می کند.

دیگر داروها

ممکن است برای مبتلایان به دیابت نوع 1 داروهای جانبی نیز تجویز شود:

پراملینتاید
داروهای فشار خون
آسپرین
دارو های کاهنده کلسترول

کنترل قند خون

بسته به نوع انسولین درمانی که فرد انتخاب می کند یا به آن نیاز دارد: تزریق دو مرتبه ای، تزریق چند مرتبه ای یا پمپ انسولین، فرد نیازمند این است که میزان قند خون خود را حداقل چهار مرتبه در روز بررسی نماید و عموما نیاز به ثبت بیشتر از این نیز هست. انجمن دیابت امریکا توصیه می کند قبل از هر وعده غذا یا میان وعده، قبل از خواب، قبل از ورزش و قبل از رانندگی و همینطور اگر مشکوک به افزایش قند خون شده اید، قند خون را اندازه بگیرید. تنها راهی که به شما اطمینان می دهد قند خونتان در محدوده هدف قرار دارد، نظارت دقیق آن است. قبل از تست قند خون حتما دست های خود را بشویید.
حتی اگر انسولین دریافت کنید و رژیم غذایی تان نیز به دقت تحت کنترل باشد، قند خون در برخی مواقع به صورت غیر قابل پیش بینی تغییر می کند. با کمک تیم درمان دیابت خود متوجه خواهید شد که چگونه قند خون در پاسخ به غذاها، فعالیت ها، بیماری ها، دارو ها، استرس، تغییرات هورمونی و الکل تغییر می کند.
کنترل مداوم گلوکز (CGM) جدید ترین راه کنترل قند خون است و راهی مناسب برای جلوگیری از هیپوگلیسمی است. علاوه بر این وقتی این دستگاه توسط افراد بالای 25 سال استفاده می شود، به کاهش A1C نیز کمک کرده است.
دستگاه کنترل مداوم گلوکز یا CGM با استفاده از یک سوزن نازک به زیر پوست وارد شده، به بدن می چسبد و هر چند دقیقه یک بار گلوکز خون را چک می کند. هنوز این دستگاه به عنوان وسیله ای دقیق برای کنترل استاندارد قند خون در نظر گرفته نمی شود. بنا بر این روش جایگزینی برای کنترل قند خون نیست اما می تواند وسیله جانبی مناسبی برای برخی از مبتلایان باشد.

رژیم غذایی سالم و نظارت بر کربوهیدرات مصرفی

بر خلاف تصور عموم، چیزی به اسم رژیم دیابتی وجود ندارد. البته بسیار مهم است که رژیم غذایی خود را با غذاهای مغذی، کم چرب و پرفیبر پر کنید، مواد غذایی مثل:

میوه ها
سبزی ها
غلات سبوس دار

متخصص تغذیه به شما توصیه خواهد کرد که محصولات حیوانی و کربو هیدرات های تصفیه شده مانند نان سفید و شیرینی ها را کم تر مصرف کنید. این رژیم غذایی سالم برای همه توصیه می شود، حتی افرادی که به دیابت مبتلا نیستند.
متخصصان به افراد آموزش خواهند داد که میزان کربوهیدرات مصرفی در غذا را محاسبه کنند بنابراین آنها می توانند به راحتی انسولین لازم برای سوخت و ساز آن مقدار کربوهیدرات را دریافت نمایند. یک متخصص تغذیه می تواند فرد را در برنامه ریزی غذایی مناسب برای کسب سلامت، سبک زندگی و ترجیحات غذایی سالم یاری نماید.

فعالیت فیزیکی

همه به ورزش های هوازی منظم نیازمندند و مبتلایان به دیابت نوع 1 نیز استثنا نیستند. اما ابتدا باید موافقت پزشک خود را دریافت نمایند. سپس ورزشی را انتخاب کنند که از آن لذت می برند. ورزش هایی مانند پیاده روی، شنا و دوچرخه سواری. باید این فعالیت ها را بخشی از برنامه روزانه خود قرار دهند. بهتر است افراد برای حداقل 30 دقیقه ورزش در بیشتر روزهای هفته برنامه داشته باشند. برای کودکان نیز حداقل یک ساعت فعالیت روزانه مناسب است. ورزش های انعطافی و تمرین های قدرتی نیز اهمیت دارند. اگر مدت زیادی کم تحرک بوده اید، به آهستگی شروع کنید و کم کم آن را افزایش دهید.
به یاد داشته باشید که فعالیت فیزیکی قند خون را پایین می آورد، این کاهش حتی برای مدت زمان زیادی بعد از تحرک نیز به قوت خود باقی می ماند. اگر ورزش جدیدی را شروع کردید مطابق معمول هر از گاهی قند خون خود را اندازه بگیرید تا ببینید فعالیت جدید چه تاثیری روی میزان قند خون شما می گذارد.

توجه به موقعیت ها

شرایط خاص زندگی، ملاحظات خاصی نیز پدید می آورد.

رانندگی: هیپوگلیسمی ممکن است هر زمانی رخ دهد حتی در هنگام رانندگی، بهتر است قبل از نشستن پشت فرمان قند خون خود را اندازه بگیرید. اگر زیر 70 میلیگرم بر دسی لیتر (3.9 میلی مول بر لیتر) بود، میان وعده ای میل کنید و پس از 15 دقیقه دوباره قند خون خود را اندازه بگیرید تا مطمئن شوید به حد بی خطر رسیده است. قند خون پایین، تمرکز و واکنش سریع را سخت می کند.
کار کردن: در گذشته مبتلایان به دیابت نوع 1 از انجام کارهای خاص سر باز می زدند. خوشبختانه، پیشرفت ها در مدیریت این بیماری و قوانین ضد تبعیض این مشکل را از بین برده است.
حاملگی: از آن جا که خطر عوارض حاملگی برای مبتلایان به دیابت نوع 1 بالاتر است. متخصصان توصیه می کنند که خانم ها ارزیابی قبل و حین حاملگی داشته باشند. قبل از اقدام به بچه دار شدن میزان هموگلوبین A1C باید زیر 7 در صد باشد. ممکن است لازم باشد بعضی داروها مانند داروهای فشار خون بالا و کاهش کلسترول قبل از حاملگی قطع شوند.

خطر نقص نوزاد در این افراد بالا تر است، مخصوصا اگر در 6 تا 8 هفته اول حاملگی دیابت به درستی کنترل نشود. بنابراین برنامه ریزی برای حاملگی یک مسئله مهم است. مدیریت دقیق دیابت در طول حاملگی می تواند عوارض را کاهش دهد.

سالمندی: تا زمانی که فرد فعال است و توانایی های شناختی طبیعی دارد، اهداف کنترل دیابت او با زمانی که جوان تر بود تفاوتی نمی کند. اما برای سالمندان آسیب پذیر، بیمار یا مبتلا به ناتوانی های شناختی، کنترل سفت و سخت قند خون کارایی لازم را ندارد. اگر به عزیزان مبتلا به دیابت نوع 1 خود اهمیت می دهید باید از پزشک او بپرسید که اهداف جدید درمانی دیابت او چیست.

نشانه های مشکل

علی رغم تلاش های شما ممکن است گاهی مشکلات زیاد شوند، عوارض کوتاه مدت دیابت نوع 1 مانند هیپوگلیسمی نیاز به مراقبت های فوری دارد:

کاهش قند خون (هیپوگلیسمی)
بیهوشی هیپوگلیسمی
افزایش قند خون (هایپر گلیسمی)
افزایش کتون در اوره (کتو اسیدوز دیابتی)

علائم:

نشانه های این بیماری می توانند به سرعت خود را نشان دهند و شامل:

تشنگی شدید ، خشکی دهان و ادرار پی در پی
کاهش وزن غیرعادی، خستگی و بی حالی
گرسنگی شدید و افزایش اشتها
تاری دید
مشکلات پوستی (خشکی پوست، عفونت های قارچی و باکتریایی) که معمولا در دخترها شایع تر از پسرهاست.

سایر نشانه های خطرناک این بیماری که در اثر عدم کنترل قند خون رخ می دهد، شامل:

از دست دادن هوشیاری
بی حسی یا سوزن سوزن شدن در پا
کتواسیدوز – زمانیکه سلول های شما نمی توانند برای تامین انرژی قند بسوزانند شروع به سوزاندن چربی برای بدست آوردن انرژی می کنند که اینکارشان باعث بوجود آمدن کتون ها در خون می شود. کتون ها اسیدهایی هستند که می توانند بدن را مسموم کنند. میزان بالای اسید در بدن و سایر اختلالات که در نتیجه تغییر سطح PH خون ایجاد شده‌اند، می توانند فرد را دچار اغماء کنند. در این شرایط باید فرد را سریعا به بیمارستان منتقل کرد.

عوارض دیابت

فرد دیابتی به راحتی می‌تواند با شرکت در کلاس‌های آموزشی دیابت و همچنین کنترل قند خون خود به طور مداوم و نیز برخورداری از هموگلوبین HbA1c در حد طبیعی یا نزدیک به طبیعی از کلیه عوارض دیابت پیشگیری نماید.

عوارض زودرس

کتواسیدوز یا کمای دیابتی: یک اختلال مربوط به سوخت و ساز است که در اثر افزایش میزان قند خون همراه با استون ایجاد می‌شود که سبب گیجی، سستی و بی‌حالی، احساس تشنگی شدید، خستگی و تنگی نفس شده و همچنین در بعضی موارد با اغماء همراه است که در صورت عدم درمان ممکن است منجر به مرگ فرد شود.
کمای هایپر اوسمولار: که در افراد دیابتی نوع 2 در صورتیکه قند خون افزایش پیدا کند می تواند در نهایت به کمای هایپر اوسمولار یا کمای غیر اسیدوز بیانجامد.
هیپوگلیسمی: اگر میزان قند خون از 60 میلی‌گرم درصد کمتر شود، خطر هیپوگلیسمی انسان را تهدید می‌کند، ولی اکثر متخصصان معتقدند زمانی باید از هیپوگلیسمی سخن به میان آورد که میزان قند خون به کمتر از 40 میلی‌گرم درصد برسد. اگر فردی دچار هیپوگلیسمی شود ولی به موقع و به طور صحیحی درمان نشود، میزان قند خون(گلوکز) او کاهش یافته در نتیجه دچار گیجی و سرانجام بیهوشی می‌شود و ممکن است نهایتاً به او تشنج نیز دست بدهد. از نشانه‌های هیپوگلیسمی می‌توان به گرسنگی فراوان، رنگ پریدگی، پوست مرطوب و سرد، طپش قلب، لرزش، بی‌قراری، سردرد، دل‌درد، اختلال بینایی، سست شدن زانوها و سرانجام کاهش قدرت تمرکز اشاره کرد.
هایپرگلیسمی: اصولاً هنگامی قند خون افزایش می‌یابد که بین نیاز و وجود انسولین در بدن نسبت مناسبی برقرار نباشد. مواردی که ممکن است به هایپرگلیسمی منجر شود شامل فعالیت بدنی کم، فراموشی تزریق انسولین یا مصرف دارو، بیماری‌ها و پر خوری

در صورتی که عوارض زودرس دیابت سریع درمان نشود فرد دیابتی به کمای دیابتی دچار می‌شود. در دیابتی‌های نوع 1 که انسولین تزریق می‌کنند دچار کمای دیابتی و نهایتاً کتواسیدوز می‌شوند و در دیابتی‌های نوع 2 دچار کمای دیابتی هایپر اوسمولار (کمای غیر اسیدوز) می‌شوند.

عوارض دیررس

عارضة چشمی: که ممکن است به نابینایی کامل ختم شود.
نفروپاتی(بیماری کلیه): که ممکن است باعث از کارافتادگی کامل کلیه‌ها شود.

نوروپاتی(آسیب دیدگی اعصاب): در صورت همراه شدن با مشکلات گردش خون ممکن است موجب ایجاد زخم در پاها و نیز قانقاریا شود که در نهایت به قطع عضو می‌انجامد.
بیماری قلبی- عروقی: که بر روی قلب و رگهای خونی اثر می‌گذارد و یا ممکن است به سکته‌های قلبی (منجر به حملة قلبی) سکتة مغزی (یکی از علل اساسی ناتوانی و مرگ در افراد دیابتی) منجر شود.

عوارض:

حدود 3 تا 5 درصد خانم‌های باردار، به خصوص در اواخر دوران حاملگی، به دیابت مبتلا می‌شوند. خانم‌های بارداری که استعداد ابتلا به دیابت در ایشان وجود دارد داراری عوامل خطرزای بسیاری هستند که احتمال دیابت حاملگی در ایشان شایع‌تر می‌‌شود. اگر چه بعد از زایمان و به دنیا آمدن نوزاد، دیابت از بین می‌رود اما ممکن است در بارداری بعدی، مجدداً ظاهر گردد.
حدود 50 درصد خانم‌هایی که طی دوران حاملگی دچار دیابت می‌شوند ممکن است به طور دائمی به دیابت مبتلا شوند. در این صورت حتماً باید تحت نظر پزشک متخصص، برای خود و فرزندانشان برنامه‌های صحیحی را آموزش ببینند. به رغم این که دیابت با توجه به علم امروز عارضه‌ای است که کاملاً رفع نمی‌شود و تا آخر عمر همراه دیابتی می‌باشد،‌اما می‌توان با همکاری پزشک و دیابتی آن را به گونه‌ای درمان نمود که امری بسیار معمولی به نظر آید و فرد دیابتی، تصویری از یک بیماری در ذهن خود ایجاد ننماید.